Obrona cywilna - część systemu obronnego państwa, jeden z trzech elementów przygotowania obronnego społeczeństwa i infrastruktury kraju. Ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.
ilustracja

Obrona terytorialna - całokształt zamierzeń operacyjno-taktycznych, techniczno-obronnych i szkoleniowych, których celem jest zabezpieczenie wojsk operacyjnych i infrastruktury wojskowo-obronnej w systemie obronnym państwa. Funkcje obrony terytorialnej, zakres jej zadań, struktura, siły i środki, system dowodzenia oraz zasady funkcjonowania są różne w poszczególnych krajach - zależy to od przyjętej koncepcji i struktury systemu obronnego, tradycji historycznych, właściwości i znaczenia obszaru kraju pod względem operacyjno-strategicznym oraz roli i miejsca sił zbrojnych w systemie polityczno-militarnym. Obrona terytorialna należy do najwcześniejszych form militarno-organizacyjnych. W ciągu wieków różne wzorce wypracowywano w Szwajcarii, Wielkiej Brytanii, Rosji, w państwach skandynawskich, również w Polsce. W poszczególnych krajach utrzymywano siły terytorialne (oddziały) typu policyjnego, powoływane w trybie alarmowym, przeznaczone do pełnienia obowiązku służby wojskowej w pobliżu miejsca zamieszkania (obywatele przechodzili uproszczone przeszkolenie; niezbędne uzbrojenie i wyposażenie trzymali w domu). System ten pozwalał na szybkie zwiększenie liczebności armii, był ekonomiczny i skuteczny w działaniu. Pojawienie się broni rakietowo-jądrowej oraz nadanie współczesnym systemom militarnym koalicyjnego charakteru przyczyniły się do tego, że poważnie wzrosło znaczenie obrony terytorialnej.

Obronność państwa - działalność zmierzająca do wszechstronnego przygotowania organizmu państwowego i całego społeczeństwa do odparcia ewentualnej agresji, a także likwidacji wewnętrznych zagrożeń. Złożony, wieloaspektowy charakter współczesnej obronności sprawia, że jej przedmiotowym i podmiotowym odpowiednikiem jest jednolity, kompleksowy system obrony państwa, umożliwiający skoordynowane działanie. W odniesieniu do całej struktury państwa można wyodrębnić podsystem obronny, który zawiera skoordynowany wewnętrznie zbiór wzajemnie powiązanych elementów - organizacji, ludzi i urządzeń - spełniających różne funkcje w celu zachowania bezpieczeństwa i nienaruszalności terytorialnej, likwidacji zagrożeń wewnętrznych, działających pod określonym kierownictwem zgodnie z przyjętą przez państwo doktryną. W ramach systemu obronnego realizowane są wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia zmierzające do całkowitego zapewnienia zdolności obronnej państwa. System obronny państwa można rozpatrywać w aspekcie wykonywanych w jego ramach zadań, przyjętego modelu kierowania oraz realizowania w nim procesów kształcenia (szkolenia). Biorąc pod uwagę zadania (funkcje), w systemie obronnym można wyodrębnić zespół elementów, między którymi istnieje typ powiązań tworzących jego strukturę funkcjonalną (zadaniową). Do tych elementów zalicza się podsystemy: polityczno-obronny, gospodarczo-obronny, militarny, porządku wewnętrznego oraz obrony cywilnej państwa. Zadania systemu obronnego oderwane są od ideologii. Podsystem polityczno-obronny określa interes obronny z punktu widzenia polityki państwa, jego demokratycznie wybranych organów. Celem tej polityki jest obrona polskiej racji stanu.

Odmrożenie - miejscowe uszkodzenie tkanek spowodowane działaniem niskich temperatur. Może do niego dojść nawet w temperaturze powyżej 0°C. Najbardziej narażonymi na odmrożenia częściami ciała są palce rąk i nóg, broda, policzki, nos, uszy (każda z tych części ciała ma stosunkowo dużą powierzchnię wystawioną na działanie zimna i jest słabo chroniona przez tkankę łączną i mięśnie). Powstawaniu odmrożeń sprzyja również noszenie lekkich lub obcisłych ubrań oraz mokrych butów itp.

Odmrożenie drugiego stopnia - odmrożenie, podczas którego pojawia się znaczny obrzęk, a na sino przekrwionej skórze powstają bardzo bolesne pęcherze.

Odmrożenie pierwszego stopnia - odmrożenie, któremu towarzyszy przejściowe zaczerwienienie skóry i obrzęk, co wywoduje silny ból.

Odmrożenie trzeciego stopnia - odmrożenie, objawiające się niebieskoczarną skórą, obumieraniem tkanek na różnej powierzchni i głębokości, całkowitym zamarzaniem części tkanek.

Omdlenie - krótkotrwała utrata przytomności spowodowana nagłym, chwilowym niedoborem tlenu w mózgu. Najczęściej do omdleń dochodzi w dużych zbiorowiskach ludzi, gdy jest duszno (dyskoteki, kościoły, imprezy publiczne). Często omdlenie jest poprzedzone zawrotem głowy, złym samopoczuciem, mroczkami przed oczyma. Jeśli człowiek zemdleje i upadnie, świadomość wraca samoistnie po kilkunastu sekundach. Niekiedy może dojść do urazu czaszkowo-mózgowego, złamań kości. Z tego względu po omdleniu należy przez jakiś czas w spokoju poleżeć na świeżym powietrzu, unikając wysiłku. Nieodzyskanie świadomości przez omdlałą osobę w ciągu minuty oznacza poważniejsze zaburzenie i utratę przytomności.

Oparzenie ciężkie - oparzenie pierwszego i drugiego stopnia obejmujące powyżej 30% powierzchni ciała oraz trzeciego stopnia obejmujące powyżej 15% powierzchni ciała.

Oparzenie czwartego stopnia - martwica wszystkich warstw skóry i tkanek położonych głębiej - zwęglenie fragmentu ciała.

Oparzenie drugiego stopnia - częściowe zniszczenie kory skóry na całej grubości - pęcherze wypełnione płynem surowiczym, uszkodzone głębsze warstwy tkanek, nienaruszone dodatkowe struktury skóry (włosy i gruczoły łojowe), np. skutek krótkotrwałego dotknięcia bardzo gorącego przedmiotu (żelazka).
ilustracja

Oparzenie lekkie - oparzenie pierwszego i drugiego stopnia obejmujące łącznie do 15% powierzchni ciała oraz trzeciego stopnia obejmujące do 5% powierzchni ciała.

Oparzenie pierwszego stopnia - zniszczenie warstwy rogowej naskórka - zaczerwienienie, np. skutek nadmiernego opalania się.
ilustracja

Oparzenie skóry - skutek oddziaływania wysokiej temperatury. Rozległość i głębokość oparzeń skóry (zwykle bardzo bolesnych) i tkanek zależy od temperatury czynnika powodującego oparzenie, tj. gazu, płynu lub ciała stałego, jego rodzaju i czasu działania. W zależności od głębokości wyróżnia się trzy lub cztery stopnie oparzenia (literatura specjalistyczna traktuje ten podział dwojako).

Oparzenie średnie - oparzenie pierwszego i drugiego stopnia obejmujące 15-30% powierzchni ciała oraz trzeciego stopnia obejmujące 5-15% powierzchni ciała.

Oparzenie trzeciego stopnia - całkowite zniszczenie skóry na całej grubości - martwica skóry; skutek długotrwałego działania wysokiej temperatury (na brzegu poparzonej skóry zawsze stwierdza się oparzenie pierwszego lub drugiego stopnia).
ilustracja

Opatrunek kłosowy - opatrunek ósemkowy; może być wstępujący (wykonywany od nadgarstka ku łokciowi) lub zstępujący (od łokcia ku nadgarstkowi); każdy można wykonać jako krótką lub długą ósemkę.
ilustracja

Opatrunek kłosowy wstępujący krótki - rodzaj opatrunku ósemkowego przedramienia; wykonuje się go obwojem kolistym na nadgarstku, następnie przeprowadza się obwój ukośny do końca szerokości opaski, gdzie wykonuje się pół obwoju kolistego i kieruje w przeciwną stronę opaski (powstaje pierwsze kłosowanie). Ilość kłosowań uzależniona jest od potrzeby długości opatrunku. Każde następne kłosowanie powstaje tak samo. Zakończenie kłosowań robi się poza raną obwojem kolistym przed łokciem.
ilustracja

Opatrunek kłosowy zstępujący długi - rodzaj opatrunku ósemkowego przedramienia; rozpoczyna się go obwojem kolistym zaraz pod łokciem, następnie przeprowadza się opaskę wzdłuż przedramienia ukośnie do nadgarstka i wykonuje na nadgarstku obwój kolisty. Następnie robi się obwój skośny do łokcia (powstaje pierwsze kłosowanie). Obwoje kłosujące wykonuje się 3-5 razy w zależności od potrzeb. Opatrunek ten kończy się obwojem kolistym na nadgarstku.

Opatrunek kolisty - rodzaj opatrunku, w którym każdy następny obwój pokrywa poprzednią warstwę obwoju. Ilość obwojów uzależniona jest od potrzeb. Wykonuje się go dookoła osi kończyny czy innego miejsca.
ilustracja

Opatrunek osobisty - podstawowy opatrunek żołnierza podczas działań wojennych. Obecnie jest produkowany w dwóch wersjach: w opakowaniu wodoodpornym (dla wojska i służb obrony cywilnej), w opakowaniu papierowym dwuwarstwowym (z wewnętrzną warstwą wyjałowioną; dostępny w każdej aptece). Składa się z opaski dzianinowej i dwóch umocowanych na niej poduszek, które stanowią gotowy opatrunek (wata owinięta gazą). Jedna poduszka jest przymocowana na stałe do końca bandaża, drugą można przesuwać wzdłuż opaski. Strona, którą można chwytać w czasie opatrywania ran, jest oznaczona kolorową nitką. W skład opatrunku wchodzi również agrafka z nitką do mocowania opatrunku.

Opatrunek ósemkowy - zobacz: Opatrunek kłosowy

Opatrunek śrubowy - najbardziej powszechnie stosowany opatrunek. Może być wykonany jako wstępujący, rozpoczynając od nadgarstka w kierunku łokcia i zstępujący w stronę odwrotną. Opatrunek śrubowy wstępujący zaczyna się obwojem kolistym na nadgarstku, potem wykonuje się obwój skośny o około 30-40 stopni, przykrywając 2/3 poprzedniego opatrunku. Każdy następny obwój wykonuje się jak poprzedni w ukosie z zachowaniem przykrycia 2/3 poprzedniego opatrunku. Liczba obwojów uzależniona jest od potrzeb. Opatrunek śrubowy kończy się obwojem kolistym jak każdy inny opatrunek.
ilustracja

Opatrunek zaginany - opatrunek stosowany do ran, które wymagają dużej ilości materiału chłonącego i niedużego ucisku. Wykonywany na przedramieniu rozpoczyna się od nadgarstka obwojem kolistym. Następnie w połowie obwoju śrubowego zagina się opaskę, przytrzymując kciukiem i kierując ją w dół. Potem wykonuje się obwój śrubowy i w jego połowie powtórnie zagina opaskę w dół, zachowując zasadę przykrywania 2/3 poprzedniego opatrunku. Obwoje te wykonuje się w dowolnej ilości w zależności od potrzeb. Zakończenie opatrunku wykonujemy także obwojem kolistym.
ilustracja

Opatrunek żółwiowy - opatrunek zakładany na uszkodzone stawy: skokowe, kolanowe i łokciowe; obwoje są równoległe. Opatrunki żółwiowe wykonuje się zbieżne i rozbieżne.
ilustracja

Opatrunek żółwiowy rozbieżny kolana - opatrunek, którego zwoje (obwoje) nakładane są na przemian raz od dołu, raz od góry. Rozpoczyna się obwojem kolistym przez środek kolana, lekko ugiętego. Następnie obwój wykonuje się na 1/3 poprzedniego obwoju po stronie uda. Potem od wewnątrz kolana lekko ukośnie przeprowadza się opaskę na stronę podudzia i wykonuje pół obwoju kolistego po tej stronie, przykrywając 1/3 opatrunku kolistego na kolanie. Następnie przemiennie na udzie i podudziu wykonuje się po 2-3 obwojów zachowując zasadę przykrywania 2/3 poprzedniego obwoju. Opatrunek kończy się na udzie lub podudziu obwojem kolistym.

Opatrunek żółwiowy zbieżny łokcia - opatrunek, którego kolejne obwoje nakładane są skośnie raz od dołu, raz od góry. Rozpoczyna się obwojem kolistym poniżej zranienia łokcia. Następnie przeprowadza się opaskę na ramię na taką samą odległość od czubka łokcia, jak na przedramieniu, wykonując obwój kolisty. Opaskę skośnie przeprowadza się na przedramię, wykonując następnie obwój i przykrywając 2/3 poprzedniego opatrunku. Przemiennie wykonuje się obwoje do całkowitego przykrycia chorego łokcia. Ostatni obwój kolisty wykonuje się na łokciu.

Opłucna - bardzo delikatna błona pokrywająca zewnętrzną powierzchnię płuc.

Osierdzie - błona surowicza otaczająca z zewnątrz serce.

Oskrzela - naturalne przedłużenie tchawicy. Podstawowymi funkcjami tchawicy i oskrzeli są transport powietrza do płuc, ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza oraz oczyszczanie go z ciał obcych.

Otrzewna - cienka, gładka błona surowicza, pokrywająca narządy i ściany jamy brzusznej oraz miednicy. Jest bardzo mocno unaczyniona oraz unerwiona, zawiera wiele naczyń chłonnych. Otrzewna pokrywająca ściany jamy brzusznej i miednicy nazywa się otrzewną ścienną, a część wyścielająca narządy nazywa się otrzewną trzewną. Otrzewna trzewna jest unerwiona przez nerwy układu nerwowego autonomicznego. Otrzewna ścienna jest bardzo wrażliwa na bodźce bólowe, termiczne, mechaniczne i chemiczne.