Oblicza pieniądza

Od Autora
Rozdział I ZARYS HISTORII PIENIĄDZA NA ZIEMIACH POLSKICH
Rozdział II WYCHOWAWCZE ASPEKTY PIENIĄDZA
1. Metoda nagród i kar w odniesieniu do pieniądza
2. Kieszonkowe
3. O świadomości pieniądza wśród młodzieży
4. „Bank Taty” jako przygotowanie do dojrzałego oszczędzania
    4.1. Przyczyny powstania „Banku Taty”
    4.2. Skutki działalności „Banku Taty”
5. Karty płatnicze jako współczesne środki wychowawcze
6. Presja sukcesu w wychowaniu i kształceniu
    6.1. Kim jest współczesny nastolatek?
    6.2. Sukces jako przejaw kultury masowej
    6.3. Działalność wychowawcza i oświatowa wobec rywalizacji o pieniądze
Rozdział III MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA PIENIĄDZA W KSZTAŁCENIU
1. Wprowadzenie
2. Proponowane metody pracy z wykorzystaniem pieniądza
    2.1. Pokaz
    2.2. Opis
    2.3. Burza mózgów
    2.4. Ćwiczenie
    2.5. Samokształcenie
3. Pieniądz w nauczaniu – uczeniu się historii
    3.1. Wykorzystanie banknotów
    3.2. Przykłady wpływu pieniądza na bieg historii
           Rządy Filipa IV Pięknego
           Wojny opiumowe
           Kolonializm
           Mitteleuropa
           Wojna w Iraku
4. Pieniądz w nauczaniu – uczeniu się wiedzy o społeczeństwie
    4.1. O wpływie pieniądza na politykę
            Koszty wyborczych reklam
    4.2. Pieniądz w aktach prawnych Rzeczypospolitej i Unii Europejskiej
            Pytania kontrolne
5. Pieniądz w nauczaniu – uczeniu się języka polskiego
    5.1. Od renesansu do pozytywizmu. Zarys problematyki pieniądza na wybranych przykładach
           literackich
    5.2. Metafora i mit w spojrzeniu na pieniądz 
           O metaforach
           O mitach
           Pieniądze szczęścia nie dają, ale ... 
           Bogactwo – synonimem uczciwości, zaradności i szlachetności
           Posiadanie pieniędzy – podstawą do okazywania zaufania
           Pierwszy milion trzeba ukraść, aby później zarabiać uczciwie
           Dżentelmeni o pieniądzach nie rozmawiają
    5.3. O pieniądzu i pojęciach z nim związanych w przysłowiach
6. Pieniądz w nauczaniu – uczeniu się religii
           Leon XIII Rerum Novarum
          Jan XXIII Mater et Magistra
          Jan XXIII Pacem in Terris
          Gaudium et spes (Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym)
          Paweł VI Octogesima adveniens
          Jan Paweł II Laborem Exercens
          Jan Paweł II Sollicitudo rei socialis
          Jan Paweł II Centesimus Annus
          Opis banknotu kolekcjonerskiego o nominale 50 zł z 2006 r. poświęconego postaci 
         Jana Pawła II
Rozdział IV PIENIĄDZ JAKO ŚRODEK KOMUNIKACJI MEDIALNEJ
1. Pieniądz jako środek przekazu informacji
2. Kompetencje medialne wymogiem współczesności
Rozdział V ETYCZNE OBLICZE PIENIĄDZA
1. Wprowadzenie
2. O bogaceniu się
3. Pieniądz jako przedmiot łapówek
Rozdział VI PIENIĄDZ W FILOZOFII I PRAKSEOLOGII
1. Pieniądz w ujęciu filozoficznym
2. Pieniądz w ujęciu prakseologicznym
3. O realizmie praktycznym
Rozdział VII ERGONOMICZNE OBLICZE PIENIĄDZA
1. Ergonomia – pojęcie i cele
2. Rozwiązania ergonomiczne zastosowane w produkcji pieniądza
    2.1. Banknoty
    2.2. Monety
3. Pieniądz jako bodziec do ergonomicznego myślenia
Rozdział VIII PIENIĄDZ JAKO PRZYCZYNA ZJAWISK PSYCHOLOGICZNYCH
1. Stereotypy i uprzedzenia
2. Motywacja do działania
3. Pieniądz – sprawcą dążenia do postawy hedonistycznej
4. Reakcje emocjonalne
5. Frustracja i agresja
ZAŁĄCZNIKI
A. Gall Anonim o Zjeździe Gnieźnieńskim w 1000 roku
B. Opinia Mikołaja Kopernika na temat przyczyn wzrostu cen
C. Umowa nabycia praw do tłumaczenia Chłopów
BIBLIOGRAFIA

Niniejsza książka jest przeznaczona przede wszystkim dla uczniów, rodziców oraz nauczycieli, a także dla każdego czytelnika, który chciałby wiedzieć więcej o pieniądzu, niż wynikałoby to ze spojrzenia przez pryzmat nominału. Jej tytuł sugeruje wielość znaczeń i zastosowań pieniądza. Jednym z celów było wykazanie, iż pieniądz nie jest wyłącznie kategorią ekonomiczną, nawet jeśli faktycznie stanowi podstawę współczesnej gospodarki, dlatego tylko w niewielkim stopniu treść publikacji jest związana z jego „ekonomicznym” obliczem. Oblicza pieniądza mogą być przydatne w nauczaniu – uczeniu się historii, wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego i religii. Pieniądz został ukazany w ujęciu: historycznym, dydaktycznym, wychowawczym, filozoficznym, prakseologicznym, ergonomicznym, etycznym, psychologicznym oraz jako środek komunikacji medialnej.
    W rozdziale pierwszym przedstawiłem zarys historii polskiego pieniądza od Mieszka I aż do czasów współczesnych, aby ukazać polską walutę na tle wydarzeń historycznych naszego kraju oraz spopularyzować jej historię. 
    Rozdział drugi dotyczy wychowawczych aspektów pieniądza. Omówiłem zagadnienie kieszonkowego oraz problem świadomości pieniądza wśród młodzieży. Jako przykład „wstępu” do dojrzałego oszczędzania został przytoczony i skomentowany amerykański wzorzec Banku Taty autorstwa Davida Owena. Z punktu widzenia działalności wychowawczej nie mniej ważne są karty płatnicze, pojmowane jako współczesne środki wychowawcze, przygotowujące młodego człowieka do dorosłego życia. Sporo miejsca na końcu rozdziału poświęcono sukcesowi, pojmowanemu jako przejaw kultury masowej, oraz działalności wychowawczej i oświatowej prowadzonej przez szkoły i inne instytucje w realiach gospodarki rynkowej.
   W rozdziale trzecim zaprezentowałem metody pracy z wykorzystaniem pieniądza oraz możliwości ich zastosowania na lekcjach historii, wiedzy o społeczeństwie, języka polskiego i religii. W odniesieniu do historii podałem propozycje omawiania banknotów, zawierających informacje na temat wydarzeń historycznych, w których pieniądz odegrał istotną rolę. Pisząc na temat wiedzy o społeczeństwie, wskazałem postacie umieszczone na banknotach, które swoją działalnością wpłynęły na losy państw europejskich. Ponadto skoncentrowałem się na relacjach między Europą a Polską, wpływie pieniądza na politykę oraz na jego obecności w aktach prawnych Rzeczypospolitej i Unii Europejskiej. Na lekcjach języka polskiego można skorzystać z paru banknotów, które ukazują twórców polskiej literatury, stąd przykłady występowania wątku pieniądza w różnych epokach literackich. Zebrałem i opatrzyłem komentarzem przysłowia, mity i metafory, które dają nowe spojrzenie na pieniądz. Na lekcjach religii proponuję zwrócić uwagę na banknot o nominale 50 zł, z podobizną Jana Pawła II (www.nbp.pl) i na cytowane fragmenty dokumentów. Oba te elementy wzajemnie się uzupełniają, stanowiąc bogate źródło informacji.
   W rozdziale czwartym zwracam uwagę na pieniądz jako środek przekazu informacji. Punktem wyjścia do rozważań nad tym zagadnieniem była koncepcja mediów Marshalla McLuhana, poglądy Wacława Strykowskiego oraz moje własne przemyślenia. Dokonałem także analizy porównawczej „zimnych” środków przekazu, jakimi są np. znaczki pocztowe i pieniądze, wykazując ich różnice i podobieństwa.
   Istotnym zagadnieniem są kompetencje medialne społeczeństwa, będące jednym z wymogów współczesności. Zwracam uwagę między innymi na rolę szkoły w kształtowaniu tych kompetencji za pomocą środków dydaktycznych, które są mediami. Ważnym zagadnieniem jest łączenie mediów tradycyjnych z nowoczesnymi i gorących z zimnymi. 
   Rozdział piąty dotyczy etycznego oblicza pieniądza. Wypowiedziałem się w nim na temat roli szkoły w kształtowaniu postaw etycznych, sposobów i tempa bogacenia się, etyczności zachowań w relacjach pracodawca – pracobiorca oraz łapownictwa. 
   Rozdział szósty poświęcony jest pieniądzowi w ujęciu filozoficznym i prakseologicznym. Moim celem było ukazanie, że już w czasach antycznej Grecji bogactwo i systemy polityczne, w których pieniądz odgrywał kluczową rolę, były tematami rozważań najwybitniejszych filozofów, stąd liczne cytaty dzieł Arystotelesa i Platona. Odnosząc się do osiągnięć filozofów XIX i XX wieku, zwróciłem uwagę na twórczość Georga Simmela i Marshalla McLuhana, a także Władysława Tatarkiewicza i Fernando Savatera. W kwestii prakseologii nawiązałem do dorobku Tadeusza Kotarbińskiego, wykazując, iż pieniądz jest czynnikiem ułatwiającym prakseologiczne (czyli celowe i świadome) działanie ludzkie.
   W rozdziale siódmym ukazałem ergonomiczne oblicze pieniądza. Przypomniałem, czym jest ergonomia, jakie są jej cele oraz znaczenie dla człowieka. Pisząc o pieniądzu w ujęciu ergonomicznym zarówno o banknotach, jak i monetach, wymieniłem zastosowane w nich rozwiązania. Nie do przecenienia jest znaczenie pieniądza jako bodźca do rozwoju ergonomicznego myślenia i działania, które może przekładać się na konkretne oszczędności.
   Treść rozdziału ósmego stanowi zagadnienie wpływu pieniądza na występowanie zjawisk psychologicznych. Piszę w nim o: stereotypach, uprzedzeniach, motywacji, hedonizmie, frustracji, agresji oraz o reakcjach emocjonalnych. Sądzę, iż dzięki przytoczonym przykładom poruszone zagadnienia staną się bliższe Czytelnikowi, a pieniądz ukaże swoje oblicza, jako ich bezpośredni lub pośredni sprawca.
   Dopełnieniem pracy jest kolorowa wkładka zawierająca wizerunki banknotów. Daty występujące na nich oraz w komentarzach dotyczą omawianych przykładów, a nie pierwszego wejścia do obiegu banknotów z danym nominałem i wizerunkiem. Jest to ważne, gdyż większość banknotów użytkowano wiele lat, a daty emisji poszczególnych serii były różne. We wkładce zamieściłem także krótkie biogramy postaci uwidocznionych na banknotach. 
    Niniejsza książka nie jest przewodnikiem po świecie numizmatyki. Czytelnik nie znajdzie w niej szczegółowych danych o monetach i banknotach oraz wzmianki o ich wartości rynkowej. Kluczem doboru przykładów do pracy była nie wartość kolekcjonerska, lecz informacja, której nośnikiem jest pieniądz. Właśnie to założenie stanowi jedną z podstaw patrzenia na pieniądz w szerszym kontekście, który dalece wykracza poza nominał (ekonomia) lub numer serii i stan zachowania (numizmatyka).
    Innym wzbogaceniem pracy są obszernie cytowane teksty filozoficzne,  fragmenty utworów literackich i encyklik papieskich. Łączenie różnych typów źródeł może zaowocować skuteczniejszym budowaniem własnej wiedzy i poglądów, niezależnie od wieku czytelnika i jego wykształcenia. Na uwagę zasługują też załączniki i schematy, które dodatkowo podnoszą wartość pracy.
   Mam nadzieję, że obcowanie z tą publikacją przyniesie wiele korzyści wszystkim jej Czytelnikom. Zachęcam do przeczytania. 

Ryszard Chruszczewski