W każdej rozmowie pojawiają się komunikaty niewerbalne, czyli pozasłowne znaki płynące z właściwości naszego ciała ("mowa ciała"). Niosą one wiele ważnych informacji o wzajemnych relacjach między rozmówcami, zawierają ocenę istniejącego między nimi układu. Komunikaty niewerbalne uzupełniają, modyfikują i wspomagają
komunikaty słowne, nadając im większą wyrazistość i czytelność. Występują również samodzielnie bez użycia słów. Często zaprzeczają wypowiadanym stwierdzeniom lub też służą ukrywaniu myśli i uczuć.
Gestykulacja
|
Gestykulacja to najbardziej rzucające się w oczy komunikaty,
takie jak: ruch rąk, dłoni, palców, głowy, korpusu ciała. Są one silnie
związane z mową i stanowią część procesu komunikowania się. Gestykulując
możemy:
-
określać strukturę
wypowiedzi poprzez akcentowanie niektórych elementów, -
wskazywać ludzi i
przedmioty, -
podkreślać coś, -
ilustrować
rozmiary i kształty, szczególnie wtedy, gdy trudno wyrazić je
słowami.
Gesty
odzwierciedlają również nasze stany emocjonalne. Kiwając głową,
wyrażamy swoje poparcie lub zgodę na kontynuowanie wypowiedzi.
Klaszcząc okazujemy zachwyt i zadowolenie. Zaciskając pięści, możemy
wyrażać agresję, ocierając czoło - zmęczenie, skrobiąc się
po głowie - zakłopotanie. |
Mimika i wyraz twarzy
|
|
Mimika i wyraz twarzy są z jednej strony wyrazem naszych emocji: złości, pogardy, zdumienia, zakłopotania, szczęścia itp., z drugiej zaś elementem wspierającym werbalne treści. Uśmiechając się wyrażamy radość, a wykrzywiając usta wstręt. Ściągnięte brwi, zaciśnięte usta i szczęki mogą być oznaką naszego niezadowolenia. |
zarozumiały |
błogi |
|
|
|
|
|
|
|
znudzony |
zadowolony |
zdziwiony |
uradowany |
czujący niesmak |
wścibski |
skrzywdzony |
Dotyk i kontakt fizyczny
|
Dotyk i kontakt fizyczny to podanie ręki, pocałunek, trzymanie się za ręce, poklepywanie, głaskanie, umieszczenie ręki na ramieniu itp. Pojawienie się tych komunikatów regulowane jest zasadami wynikającymi ze stopnia znajomości rozmówców, ich płci, statusu społecznego. Za ich pomocą sygnalizujemy najczęściej treści opiekuńcze, wyrażamy stopień zażyłości z partnerem. Są one pomocne w budowaniu wrażenia bliskości lub dystansu psychologicznego. Powszechnie dostępnym źródłem informacji jest dotyk dłoni przy powitaniach i pożegnaniach. W związku z tym możemy korzystać z takich sygnałów, jak nacisk podanej nam dłoni, jej temperatura czy wilgotność skóry. |
Dystans przestrzenny
|
Dystans przestrzenny to niewidzialny obszar otaczający jednostkę, w którym przebiega większość jej kontaktów z innymi ludźmi, odzwierciedlający charakter stosunków między nimi. W wypadku rozmowy jest to przestrzeń rozciągająca się między nadawcą i odbiorcą, służąca do zakomunikowania czegoś. Rozmówcy znajdują się w określonej odległości. Nie jest ona przypadkowa, zależy bowiem od charakteru rozmowy i stosunków między nimi. Dystans informuje więc o bliskości psychicznej partnerów, ich zażyłości, a także poprawności wzajemnej relacji. Najczęściej najmniejszy dystans występuje w kontaktach z najbliższymi, nieco większy w wypadku spotkań z przyjaciółmi, jeszcze większy między przełożonym a podwładnym, największy zaś w kontaktach z publicznością. |
|
Każdy z nas broni się przed nadmiernym zbliżeniem przestrzennym. W zatłoczonym tramwaju lub windzie ustawiamy się do innych tyłem lub bokiem, unikając stawania "twarzą w twarz", patrzymy ponad ich głowami lub oglądamy przesuwające się numery pięter. Złamanie bariery fizycznej, nadmierne zbliżenie się może wywołać zachowanie agresywne, np. kłótnię. Jeśli nawet ktoś, zachowując się uprzejmie, nie zareaguje niechęcią na nasze gesty, to i tak będzie próbował nieznacznie dystans zwiększyć. Warto więc respektować dystans, który jest możliwy do zaakceptowania przez drugą osobę, aby nie spowodować reakcji odwrotnych od zamierzonych.
Jednym z nieświadomych sygnałów wyznaczania przez nas minimalnego dystansu jest rozkładanie własnych rzeczy na stolikach, ławkach, zwłaszcza wtedy, gdy są one wspólnie używane. W innych sytuacjach wybieramy miejsca bardziej odległe od sąsiada (np. w czytelni), staramy się usiąść w ławce oddalonej od nauczyciela czy wykładowcy.
W kontaktach międzyludzkich należy przestrzegać właściwego dystansu. Przyjmuje się, że dystans:
80 cm +/- 30 - tworzy strefę intymną,
120 cm +/- 30 - określa strefę dystansu rozmowy partnerskiej,
220 cm +/- 40 - określa strefę oficjalnego dystansu obrony. |
Kontakt wzrokowy i wymiana spojrzeń
|
Kontakt wzrokowy i wymiana spojrzeń to kolejne sygnały wzajemnych relacji między rozmówcami. Najważniejszym przekaźnikiem są tu nasze oczy: kierunek patrzenia, czas patrzenia, częstotliwość spoglądania. Patrzenie w bok, opuszczanie oczu, unikanie kontaktu wzrokowego może sygnalizować, że osoba czuje się zakłopotana bądź kłamie. Błądzenie wzrokiem po ścianie często jest oznaką lekceważenia lub braku zainteresowania. Uporczywe wpatrywanie się w drugą osobę może zostać odebrane jako sygnał niechęci do rozmówcy. |
Pozycja ciała
|
Pozycja
ciała to sposób, w jaki dana osoba stoi lub siedzi. Wyraża ona
napięcie lub rozluźnienie, którego wskaźnikami są np.:
wychylenie tułowia do przodu lub tyłu, skrzyżowanie lub nieskrzyżowanie
rąk i nóg. I tak np. pochyloną sylwetkę ze skrzyżowanymi
ramionami przyjmują często osoby, które się nie znają i czują
się ze sobą niepewnie. |
Niewerbalne aspekty mowy
|
Niewerbalne aspekty mowy to intonacja głosu, akcent, rytm mówienia itp. Komunikaty te podkreślają nasze intencje i są skutecznym narzędziem oddziaływania. Sygnalizując oburzenie, mówimy zwykle głośno i ostro, akcentując sympatię - ciepło i łagodnie. Monotonna wypowiedź doprowadza z kolei do znudzenia partnera. W czasie rozmowy pojawiają się również dźwięki
paralingwistyczne, takie jak: westchnienia, pomruki, śmiech, gwizdy, "achy",
"eee", "yy". Niekiedy utrudniają one zrozumienie partnera i zakłócają rozmowę. |
|
|