Biznesplan

Biznesplan

Fragment pochodzi z podręcznika dla liceów profilowanych
Funkcjonowanie przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki rynkowej, cz. 1 i 2


 

   Planowanie, jako jedna z najbardziej istotnych funkcji zarządzania, powinno stać się narzędziem aktywnego sterowania procesami zachodzącymi w przedsiębiorstwie. W warunkach gospodarki rynkowej biznesplan jest kluczowym narzędziem w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Aby zwiększyć szansę wygranej, należy starannie przygotować plan działalności gospodarczej, czyli biznesplan, w którym przedsiębiorstwa określają cele, jakie chcą osiągać, strategię i taktykę swego działania oraz ramy czasowe, w jakich cele te powinny być osiągnięte.
 

Biznesplan (plan gospodarczy, plan prowadzenia interesów, plan przedsięwzięć) jest dokumentem określającym postępowanie przedsiębiorstwa w założonym okresie, jest przewodnikiem dla jego działań strategicznych i taktycznych.

   Biznesplan konkretyzuje koncepcję działania w zmieniających się warunkach oraz sposoby osiągnięcia celów, tak aby zmniejszyć niepewność i ryzyko wynikające z przyszłych warunków działania. Powinien być nastawiony na procesy innowacyjne, kreujące rozwój lub stwarzające możliwości przetrwania w przypadku niekorzystnych warunków. Planowany rozwój musi wynikać z doskonalenia posiadanej bazy technicznej, organizacji i marketingu. Lepsze wykorzystanie majątku produkcyjnego, obniżenie kosztów, powiększenie własnych zasobów pieniężnych, udoskonalenie produktów lub produkowanie nowych, zmiany organizacyjne i inne prowadzą do poprawy efektywności działania i do rozwoju.
   Opracowując biznesplan, należy mieć na uwadze, że przedsiębiorstwo działa w otoczeniu, na które nie ma w pełni wpływu. Przyszłość jest więc tylko w ograniczonym stopniu przewidywalna, dlatego zadaniem planu jest ograniczenie niepewności, oszacowanie prawdopodobieństwa zaistnienia przyszłych zdarzeń oraz rozpoznanie występujących problemów, tym samym zmniejszenie ryzyka podjęcia błędnych decyzji.
   Istotą biznesplanu jest przede wszystkim określenie celów, a następnie ustalenie sposobów, metod i środków ich osiągnięcia. Spośród wielu możliwości należy wybrać tę, która w najbardziej optymalny sposób zrealizuje cele. Biznesplan jest tym niezbędniejszy, im zamierzenia są bardziej skomplikowane i długodystansowe oraz im więcej czynników wewnętrznych i z otoczenia oddziałuje na dane przedsiębiorstwo. Na świecie tylko te przedsiębiorstwa odnoszą sukcesy rynkowe, które dobrze planują swoją działalność, zwiększając efektywność, skuteczność i jakość działania. Biznesplan służy do zachęcenia potencjalnych kredytodawców lub akcjonariuszy do zainwestowania w przedsiębiorstwie kapitałów. Większość inwestorów nie ulokuje kapitałów w przedsiębiorstwie, jeżeli nie zobaczy planu jego działania. Plan ukazujący pozytywny obraz przedsiębiorstwa, prezentujący ścisłe informacje o zamierzeniach jest czynnikiem przekonującym o dobrym zabezpieczeniu zainwestowanego kapitału. Opracowując biznesplan, należy przestrzegać specyficznych dla niego form oraz szeregu praktycznych zaleceń. Ma on formę opisową, a tabele stanowią załączniki. Całość obejmuje stan aktualny, analizę dotychczasowej działalności i warunków działania oraz założenia planowe. Większość przedsiębiorstw pisze biznesplany roczne, poświęcając więcej uwagi najbliższym dwunastu miesiącom i traktując następne lata w sposób ogólny. Niektóre wielkości roczne ustalane są z podziałem na kwartały lub miesiące.
   Określenie celów dalszych i bliższych, końcowych i pośrednich, winno być domeną planowania. Plan bez określenia celów, które chce się osiągnąć, nie jest planem, a ewentualnie zbiorem zadań, z których może nie wynikać, dlaczego mają być realizowane. W celach działalności zawarta jest strategia działania, dlatego muszą być one wyraźnie określone i sformułowane w planach. Działania gospodarcze nie mogą być spontaniczne, chaotyczne, muszą wynikać z zamierzeń z góry ustalonych, przemyśleń, z ustalonej strategii. Najbardziej zracjonalizowane działania ujęte w planie winny zmierzać do osiągnięcia dużej sprawności rynkowej, czyli do aktywnego działania na nim w zakresie realizacji celów i zadań. Planowanie winno zmierzać do stałego poprawiania wizerunku (image) przedsiębiorstwa na rynku. Plan musi zachować niezbędną elastyczność i łatwość zmieniania zawartych w nim treści, w zależności od zmieniających się warunków rynkowych. Żaden plan nie jest ostateczny, każdy wymaga ciągłej aktualizacji i musi podlegać rewizjom. W tym sensie planowanie jest procesem ciągłym. Przygotowanie planu właściwie nigdy się nie kończy. Formalnie przedsiębiorstwo może pisać plan raz w roku, ale kontrolować i uaktualniać go powinno znacznie częściej, kwartalnie lub nawet miesięcznie. Ze względu na zawsze niepewną przyszłość i zmieniające się warunki, konieczne jest przewidywanie różnych wariantów działania. Najczęściej ustala się trzy warianty planu:

• najbardziej optymistyczny,
• najbardziej prawdopodobny,
• ostrożny.

   Jest prawdopodobne, że jeden z tych wariantów będzie trafny.

 
  Redagowanie biznesplanu jest wielką sztuką. Czytelnikami planu są osoby z wewnątrz, jak i z zewnątrz przedsiębiorstwa. Czytelnicy zewnętrzni to inwestorzy, doradcy, dystrybutorzy i instytucje współpracujące. W związku z tym biznesplan musi podkreślać siłę przedsiębiorstwa, ukazywać jego mocne strony, przedstawiać stan bieżący i potrzeby oraz perspektywy i zamierzenia, ale jednocześnie realistycznie ukazywać trudności oraz sposoby ich pokonywania. Biznesplan nie może jednak ujawniać informacji poufnych, gdyż mogłyby one osłabić konkurencyjną pozycję przedsiębiorstwa. Aby zainteresować i przekonać inwestorów, należy skupić ich uwagę na potencjale i możliwościach przedsiębiorstwa. Przyszły inwestor musi być przekonany, że jeżeli istnieje pewne ryzyko związane z przedsięwzięciem, to jest ono w biznesplanie przedstawione realistycznie, a kadra kierownicza posiada zdolność zniwelowania go do poziomu możliwego do zaakceptowania. Błędem jest zarówno zbytni optymizm, jak i zachowawcza ostrożność. Biznesplan powinien być jasny, dobrze zredagowany językiem fachowym, ale zrozumiałym dla czytelników, stylem stanowczym, ale interesującym, a nawet entuzjastycznym, jednakże bez przemilczania słabych stron. Tak zwane gładkie plany mogą wzbudzić nieufność, plany idealne są postrzegane jako przerost formy nad treścią. Lepiej napisać plan obiektywny i nie pozyskać inwestorów, jeżeli ryzyko jest zbyt duże, niż napisać plan przesadzony, który oszukuje czytelników. Zbyt optymistycznego planu nie traktuje się poważnie. Dobrze napisany biznesplan to dokument zwięzły i konkretny.
   W zależności od działalności powinien być napisany na 20-40 stronach. Typowy biznesplan składa się z następujących części: streszczenia planu, charakterystyki firmy, analizy rynku, strategii marketingowej, profilu produkcji, zarządzania, planu finansowego, załączników.
   Streszczenie biznesplanu uważa się za najważniejszą jego część ze względu na fakt, iż z tą częścią czytelnik zapoznaje się najpierw, a niektórzy inwestorzy mogą ograniczyć się do przeczytania tylko streszczenia. Jest to kwintesencja dokumentu, powinno być w miarę krótkie i wyraźnie informować o treści biznesplanu. Streszczenie zawiera informacje o firmie, produkcji i rynku zbytu oraz o zarządzaniu i finansach przedsiębiorstwa. Należy również zaznaczyć, jakie korzyści z tej działalności może mieć inwestor. Z każdej części biznesplanu należy przedstawić najważniejsze informacje i problemy.
   Mimo że streszczenie jest pierwszą częścią planu, redaguje się je po opracowaniu całości, ponieważ dopiero wtedy można je właściwie i zwięźle napisać.
   Charakterystyka firmy zawiera informacje o założeniu przedsiębiorstwa, jego formie prawnoorganizacyjnej i rodzaju prowadzonej działalności. Należy też przedstawić rozwój przedsiębiorstwa oraz opisać jego bazę materialną i kapitałową, a także konkurencję. Równie ważne jest sformułowanie celów, jakie przedsiębiorstwo zamierza osiągnąć w zakresie sprzedaży, rentowności, nowych technologii, przeobrażeń organizacyjnych, konkurencji itp. Cele te muszą być realistyczne i możliwe do osiągnięcia, mogą być realizowane etapami. Należy wtedy omówić zadania krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe. Celem tej części jest przedstawienie w skrócie działalności przedsiębiorstwa i jej charakteru. Nie jest w związku z tym wskazane, aby charakterystyka była zbyt szczegółowa, ponieważ zostało to zawarte w dalszych częściach.
   Analiza rynku ma za zadanie określić pozycję przedsiębiorstwa na rynku, na którym prowadzi ono sprzedaż. Pozycja rynkowa przedsiębiorstwa zależy od ogólnej sytuacji na rynku i od konkurencji. Sytuacja rynkowa wymusza konieczność dostosowania podaży do wymagań rynku, szybkie reagowanie na potrzeby klienta, wymusza także działania zmierzające do kreowania tych potrzeb i oszacowania skali zapotrzebowania rynkowego na produkty firmy. Trzeba opracować prognozy w tym zakresie, ocenić trendy rynkowe i gospodarcze. Szczegółowo trzeba przedstawić najważniejszych nabywców na rynku, podać ich charakterystykę.
   Należy określić stopień konkurencji, jej poziom i wpływ na działalność przedsiębiorstwa. Jeżeli to możliwe, wymienić konkretnych konkurentów, a także określić ich słabe i mocne strony.
   Strategia marketingowa określa sposób, w jaki przedsiębiorstwo, dążąc do uzyskania pożądanej sprzedaży, zrealizuje swoje cele. Przedstawia się więc po kolei wszystkie najważniejsze instrumenty marketingu, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo: dystrybucję, politykę cen, aktywizację sprzedaży.
   W zakończeniu tej części można z dużym przybliżeniem określić wielkość  sprzedaży poszczególnych produktów przedsiębiorstwa. Jest to ustalenie planu sprzedaży, a więc jednej z najważniejszych dla przedsiębiorstwa spraw. Przedstawia się różnorodne prognozy sprzedaży: ostrożne, najbardziej prawdopodobne, optymistyczne. Wszystkie muszą mieć uzasadnienie. Szczegółowe zestawienie planowanej sprzedaży, według produktów, odbiorców, form sprzedaży, okresów, oraz kosztów aktywizacji sprzedaży, sporządza się w formie załączników do biznesplanu. Na podstawie wielkości planowanej sprzedaży ustala się udział w rynku danego przedsiębiorstwa, który jest stosunkiem wartości sprzedaży produktów przedsiębiorstwa do wartości sprzedaży ogółem danych produktów.

Przykład
 

   Planowaną wartość sprzedaży przedsiębiorstwa ustalono na 5 milionów zł. Szacuje się, że sprzedaż ogółem na rynku danych produktów wyniesie 20 milionów zł. Przy tych założeniach planowany udział w rynku wynosi 25% .

   Porównując osiągnięty udział w rynku z latami poprzednimi, można ocenić rozwój przedsiębiorstwa i stopień    konkurencyjności.
   Profil produkcji zawiera wiele problemów związanych z wytwarzaniem wyrobów lub usług. Ta część obejmuje kształtowanie wyrobów i asortymentu, może także planowane modernizacje.
   Jednym z ważniejszych zadań jest przedstawienie, w jaki sposób przedsiębiorstwo zamierza wytwarzać swoje produkty. Przede wszystkim przedstawia się produkty oraz ich dalszy rozwój w zakresie kształtu i doskonalenia technologii ich wytwarzania. Należy podać asortyment produkcji i jego wzbogacanie. Określić również możliwości produkcyjne, w zależności od zdolności produkcyjnej własnego aparatu wytwórczego, kooperacji z innymi przedsiębiorstwami oraz możliwości zaopatrzenia w surowce i materiały.
   Rozważania te pozwalają ustalić wielkość produkcji poszczególnych produktów, która gwarantuje wielkość sprzedaży ustaloną w poprzedniej części.
   Zarządzanie zawiera informacje o ekipie zarządzającej przedsiębiorstwem, przedstawia kierownictwo, strukturę organizacyjną i politykę personalną. Jednym z najważniejszych elementów tej części biznesplanu jest prezentacja osób, które odgrywają kluczową rolę w prowadzeniu przedsiębiorstwa. Inwestorzy szczególną uwagę zwracają na to, jak kadra kierownicza widzi możliwości swojego przedsiębiorstwa, jak ocenia zagrożenia, jakie planuje wyniki. Jej kwalifikacje i motywacje mają wpływ na ostateczny sukces lub niepowodzenie przedsiębiorstwa. Charakterystyka kierownictwa przedsiębiorstwa nie może ograniczać się do podania nazwisk osób zajmujących znaczące stanowiska, lecz winna zawierać zakres ich osobistej odpowiedzialności i obowiązków, a także informacje na temat uzupełniania kwalifikacji i wzajemnej współpracy. Wymienia się z reguły następujące osoby:

• założycieli przedsiębiorstwa lub ścisłe kierownictwo, czyli ludzi odpowiedzialnych za koncepcję, założenie i rozwój przedsiębiorstwa;
• aktywnych inwestorów, którzy służą przedsiębiorstwu radą i pomocą;
• najważniejszych menedżerów, czyli pracowników, którzy odgrywają istotną rolę w zarządzaniu poszczególnymi działami pracy w przedsiębiorstwie;
• konsultantów, ekspertów, wynalazców, którzy przyczyniają się do rozwoju przedsiębiorstwa.

   Struktura organizacyjna powinna przedstawiać aktualny stan komórek organizacyjnych, ich wewnętrzne zależności i podział odpowiedzialności.
   W ramach polityki personalnej podaje się informacje o sposobie doboru, szkolenia i wynagradzania pracowników, a także o systemie świadczeń i bodźców dla załogi. Należy podać również aktualne płace kadry kierowniczej i jej udział w zyskach.
   Plan finansowy stanowi rdzeń biznesplanu, staje się planem nadrzędnym i podstawą uzasadnienia opracowanych planów rzeczowych. Określa strukturę kapitałową przedsiębiorstwa (bilans) i zapotrzebowanie na kapitał, przewidywane wyniki finansowe (rachunek zysków i strat) oraz sytuację płatniczą przedsiębiorstwa (plan przepływów środków pieniężnych), czyli najważniejsze sprawy z zakresu biznesu.
   W końcowej części planu finansowego oblicza się ważniejsze wskaźniki charakteryzujące osiągnięcia finansowe.
   Ważną częścią biznesplanu są załączniki. Kompozycja planu polegająca na opisie celów, strategii działania i zamierzeń oraz ich uwarunkowań w zasadniczych częściach planu, a także na zamieszczeniu wszystkich danych szczegółowych w załącznikach ma głęboki sens. Pozwala to na skoncentrowanie uwagi czytających na podstawowych problemach ujętych w poszczególnych częściach planu oraz w miarę zainteresowania stwarza możliwość zapoznania się z konkretnymi danymi ujętymi w załącznikach.