Temperament i jego znaczenie w stosunkach interpersonalnych

Temperament i jego znaczenie w stosunkach interpersonalnych

Temat z podręcznika dla technikum Kultura zawodu


 

Obserwując różnych ludzi, widzimy, że niektórzy z nich są spokojni, rzadko się denerwują, inni z kolei są żywi, weseli lub skłonni do gniewu i wybuchów. U podstaw tych różnic w zachowaniu leżą różnice temperamentu. 
   Temperament jest to zespół względnie stałych właściwości psychicznych, przejawiających się w reakcjach emocjonalnych i motoryce. Temperament należy do dynamicznych składników osobowości. Podział ludzi na typy według cech temperamentu istniał już w starożytności. Twórcą takiego podziału był Hipokrates, który dzięki obserwacji wyodrębnił cztery podstawowe typy temperamentu: sangwinik, flegmatyk, melancholik i choleryk. Nazwy te zachował w swojej klasyfikacji I. P. Pawłow, który wyodrębnił silne i słabe typy temperamentu. 
   Sangwinik – typ silny, zrównoważony i ruchliwy. Procesy pobudzania i hamowania są u niego zrównoważone. Jest to człowiek wesoły, pogodny, odporny na trudności życiowe. Widzi świat w jasnych kolorach. Jest wrażliwy, otwarty i nieco popędliwy. Jego przeżycia są słabe, płytkie i nieregularne, dominuje reakcja typu słomiany ogień, szybko zmienia obiekty zainteresowań. Jeśli chodzi o stosunki międzyludzkie, jest on towarzyski i lubiany, ale przez swoją niestałość, płochość i niewierność sprawia otoczeniu dużo kłopotu. Sangwinik wyraża swoje uczucia nadmiernie i przesadnie. Szybko roni łzy wzruszenia i przejmuje się, jednak równie prędko zapomina o tym. Dzieci, które można zaliczyć do typu sangwinicznego, odznaczają się ruchliwością. Są bezpośrednie i żywe. Mniej się męczą, mówią głośno, prędko i płynnie. Są aktywne, a zarazem posłuszne i zdyscyplinowane. Łatwo przystosowują się do nowych warunków, są podatne na wpływy środowiska i wychowania.
   Flegmatyk jest typem słabym, zrównoważonym, powolnym. Procesy hamowania dominują nad procesami pobudzania. Trudno go czymś zrazić, jedynie bardzo silna sytuacja bodźcowa może go spłoszyć. Ma stosunkowo mało zainteresowań, jest bierny, co doprowadza go często do apatii. Przeżycia uczuciowe mogą być głębokie, ograniczają się jednak do wybranych ludzi i przedmiotów. Odznacza się dużą tolerancją. Nie lubi zmian i nowych sytuacji. Na bodźce zewnętrzne reaguje słabo i zwykle oszczędnymi ruchami. Flegmatyk potrafi pracować wytrwale. Na ogół nie uzewnętrznia swych uczuć. Dzieci przejawiające właściwości typu flegmatycznego cechuje spokój, powolność ruchów, pewna powaga. Mówią spokojnie, brak im żywej mimiki i gestykulacji. Mają trwałe przyzwyczajenia i dobrze przystosowują się do danego środowiska, ale gorzej znoszą zmianę warunków. Choleryk – typ silny, niezrównoważony i ruchliwy. Ten typ cechuje przewaga procesów pobudzania nad hamowaniem. Przejawia tendencje do niezadowolenia, podniecenia i agresywności. Duża łatwość powstawania uczuć i ich siła powodują, że jest to człowiek afektów. Nie unika trudności, wychodzi im naprzeciw. W trudnych sytuacjach można na niego liczyć. Ma silnie zaakcentowane ja. Żądza panowania, upór i niecierpliwość utrudniają kontakty z nim. Można z nim współżyć na zasadzie ustępowania mu. Zewnętrzne reakcje zgodne są z jego wewnętrzną konstrukcją psychiczną  szybkie, silne, a zarazem nieregularne. Dzieci typu cholerycznego są śmiałe, przedsiębiorcze, a także niecierpliwe. Zapalają się szybko i trudno je oderwać od tego, czym się zainteresują. Mówią szybko, głośno, w nierównym tempie. Ich ruchy i gesty są mało skoordynowane. Trudno przystosowują się do otoczenia, są samowolne i trudne do zdyscyplinowania.
   Melancholik to typ słaby. Cechuje go słabość procesów pobudzania i hamowania. Melancholik jest człowiekiem biernym, powolnym. Źle znosi silne pobudzenia zewnętrzne, które mogą być dla niego źródłem reakcji nerwowych. Lęk, kłopoty wypełniają jego psychikę i określają jego zachowanie. Lubi spokój, unika wszelkich hałasów. Cierpi na kompleks niższości. Nie jest człowiekiem towarzyskim, bowiem jego psychika jest za mało skierowana na zewnątrz. Kontakty nawiązuje trudno, ale w stosunku do osób, z którymi się zżyje, jest przywiązany, stały i wierny. Jego uczucia z trudem przedostają się na zewnątrz. U dzieci typu melancholicznego występują reakcje słabe, powolne i spokojne. Dzieci te bywają bierne, niekiedy bardzo wrażliwe. Łatwo się męczą. Mają ubogi zasób słów, mówią mało i cicho.
   Typ układu nerwowego stanowi cechę wrodzoną, ale poddany jest oddziaływaniom środowiska. Układ nerwowy, zwłaszcza małych dzieci, cechuje plastyczność, a na jego ukształtowanie mają również wpływ czynniki zewnętrzne. Niewłaściwe warunki życia i wychowania mogą doprowadzić do wytworzenia się słabego typu układu nerwowego, a właściwe wzmacniają równowagę nerwową dziecka. Ostatecznie na typ temperamentu jednostki mają wpływ czynniki wrodzone oraz nabyte w toku doświadczenia. Temperament często decyduje o przystosowaniu jednostki do środowiska. Znacznie łatwiej przystosowują się sangwinik i flegmatyk niż choleryk lub melancholik. Trzeba zaznaczyć, że rzadko spotyka się typy wyraźnie określone. Powszechnie spotyka się typy mieszane. Przekształcenie typu temperamentu wymaga pracy nad sobą.
   Najtrudniejszym do zaakceptowania, zarówno przez kolegów w pracy, jak i przez klientów, a także szefów, jest temperament choleryczny. Podobnie rzecz się ma z niektórymi cechami charakteryzującymi flegmatyka czy melancholika. Temperamentu jako takiego nie można zmienić, jednak z całą pewnością można wyuczyć się zachowań nowych, bardziej zrównoważonych. Oto kilka zasad, które są pomocne w modyfikowaniu dotychczasowych, nieakceptowanych społecznie zachowań:

• naucz się słuchać innych, wykaż cierpliwość i takt, nie przerywaj innym wypowiedzi,
• nie okazuj swojego stosunku emocjonalnego, szczególnie uczuć negatywnych (niechęć, nietolerancja, antypatia, lekceważenie) w formie zbyt demonstracyjnej lub prowokującej,
• zanim wyrazisz własny pogląd lub ocenę, przemyśl argumenty swojego rozmówcy oraz zastanów się nad tym, jaka reakcja służy interesowi firmy i Tobie,
• zachowuj się w sposób zrównoważony, niech namysł poprzedza działanie, nie bądź w gorącej wodzie kąpany,
• kontrolując swoje reakcje, kontrolujesz kontakt z drugim człowiekiem i panujesz nad przebiegiem tego kontaktu,
• traktuj poważnie i taktownie, z należytym zainteresowaniem swego rozmówcę i jego sprawę,
• zachowuj się wobec innych tak, jak byś chciał, aby inni zachowywali się wobec Ciebie.