Umysł (w) sieci. Edukacja medialna dla uczestnictwa w kulturze globalnej

Nowoczesne systemy mass mediów nie istnieją w próżni społecznej, politycznej czy ideologicznej. Książka pokazuje, w jaki sposób ich możliwości kształtowania opinii społecznych są wykorzystywane przez kontrolujące media korporacje dla realizacji własnych zadań. Celem jest więc uświadomienie użytkownikom mediów istoty tego skomplikowanego zjawiska, tak aby byli w stanie dostrzegać nierozerwalny związek między kształtowaniem przestrzeni medialnej a kształtem, jaki przybiera otaczająca ich rzeczywistość (społeczno-kulturowa, a nawet fizyczna).
 

Autor przedstawia koncepcję globalnej sieci informacyjnej (Internetu) jako wyłaniającej się świadomości globalnej, która daje szansę na realizację demokracji bezpośredniej i wykluczenie manipulowania całymi społeczeństwami poprzez korporacyjne mass media. Takie myślenie o mediach prowadzi autora do nowatorskiego i wielopłaszczyznowego spojrzenia na edukację medialną.

Prezentując funkcjonowanie edukacji medialnej w Polsce i na świecie, autor przedstawia własny model znacznie wychodzący poza dotychczasowe realizacje tematu. Dotyka szerokiego spectrum zagadnień niezwykle ważnych dla kształtowania mądrego społeczeństwa. Postuluje m.in. pilną potrzebę ponownej alfabetyzacji społeczeństwa "zagrożonego medialnym infantylizmem językowym, wywołanym przez konsumpcję komercyjnych przekazów komiksowych i zarzucenie czytelnictwa oraz osobistego zaangażowania na rzecz biernego oglądactwa. Zubożenie struktur werbalnych języka stanowi bezpośrednie zagrożenie nie tylko poprzez ograniczenie możliwości rozumienia przekazów złożonych, ale również nakłada kaganiec na myślenie samodzielne, szczególnie wykorzystujące pojęcia abstrakcyjne, w którym bogate zasoby słownictwa aktywnego predeterminują pojmowanie świata, a szczególnie kategoryzację, wnioskowanie i formowanie własnych opinii. Należy jednocześnie podkreślić, że właściwie używane media język ten wspierają i rozbudowują, więc kompetencje medialne lub ich brak daleko wykraczają w swoich skutkach poza zagadnienia stricte dotyczące korzystania i użytkowania mediów współczesnych, a także sięgają kształtowania lub limitowania potencjału intelektualnego jednostki" [Umysł (w) sieci, s. 290]. Autor zwraca też uwagę na znaczenie języka angielskiego jako języka globalnego, jednocześnie wskazując konieczność ochrony rodzimych kultur lokalnych: "Językiem mediów współczesnych, a może nawet językiem kulturowo-technologiczno-informacyjnym każdego współczesnego człowieka jest niewątpliwie język angielski, stąd też postulat prowadzenia edukacji medialnej w natywnym języku mediów o charakterze globalnym" [Umysł (w) sieci, s. 290-291]. "[...] bez edukacji medialnej zagrażać nam będzie w dużym stopniu homogenizacja kultury globalnej i zniszczenie kultur lokalnych (kulturowy monolit zamiast mozaiki). Aby być obywatelem świata i uczestnikiem kultury globalnej, trzeba być najpierw obywatelem swojego kraju i uczestnikiem kultury lokalnej. W przeciwnym wypadku będzie się tam tylko pozbawionym tożsamości i zdezorientowanym kulturowym uchodźcą, zdanym na łaskę globalnych koncernów informacyjnych, konsumentem spreparowanych opinii i przedstawicielem adoptowanych naprędce poglądów" [Umysł (w) sieci, s. 70].

Na końcu książki autor omawia proponowane do prowadzenia edukacji medialnej wykłady i filmy (w większości znajdujące się w Internecie), wspierające zawarte w książce zagadnienia teoretyczne. Prezentuje też wyniki dwuletniego eksperymentu pedagogicznego przeprowadzonego na UAM w Poznaniu, polegającego na wdrożeniu autorskiej koncepcji edukacji medialnej.

 

W moim głębokim przekonaniu proponowany humanistyczny model edukacji medialnej jest godny uwagi i zasługuje na kontynuację. Odpowiada na potrzeby edukacyjne współczesnego społeczeństwa informacyjnego.

Autor podejmuje ważny, interesujący i niezwykle aktualny temat poruszający aspekt nie tylko pedagogiczny, ale także kulturowy i socjologiczny. […] pozytywnie podkreślam teoretyczno-empiryczny charakter pracy, a przede wszystkim w pewnym stopniu nowatorskie ujęcie eksplorowanego tematu.

Autor charakteryzuje współczesne media sieciowe w wymiarach społeczno-komunikacyjnym, językowym i kulturowym, a także odnosi media do takich kwestii jak inżynieria społeczna, ograniczenia stawiane mediom w różnych okresach ich rozwoju, czy godna uwagi propozycja pojęcia konstruktywizmu indukowanego, rozumianego jako niebezpieczny, zmediatyzowany surogat adekwatnego konstruowania wiedzy.