Państwowy dług publiczny - zobowiązania wynikające z emisji obligacji skarbowych i bonów skarbowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz udzielonych poręczeń i gwarancji przez Skarb Państwa. Państwowy dług publiczny powstaje głównie z powodu deficytu budżetu państwa.

Papiery wartościowe - dokumenty określające prawa majątkowe w wartościach pieniężnych, przysługujące ich posiadaczom. Papiery wartościowe są z reguły dokumentami o charakterze finansowym. Zalicza się do nich: czeki, weksle, obligacje, bony pieniężne NBP, bony skarbowe, akcje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne, renty kapitałowe. Wprowadzenie papierów wartościowych do obrotu wymaga zgody Komisji Nadzoru Finansowego.

klasyfikacja papierów wartościowych      potwierdzenie nabycia obligacji
  dematerializacja papierów wartościowych   giełda papierów wartościowych   indos
  Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych   kurs papieru wartościowego   nominał
  oferta publiczna papierów wartościowych   obrót pierwotny   obrót wtórny   rynek regulowany

Parytet monetarny - kurs waluty, który określa cenę płaconą za jednostkę monetarną w określonej walucie obcej lub w pieniądzu krajowym. Świadczy o wartości pieniądza. Określany jest stosunkiem wartości jednostki monetarnej jednego kraju do innych walut, mających światowe znaczenie, np. dolar USA, euro. 

Pasywa - źródła pochodzenia majątku przedsiębiorcy: środki własne i obce.

składniki majątku przedsiębiorstwa i źródła jego finansowania  aktywa

Perswazja - wywód, w trakcie którego mówca za pomocą wysuwanych argumentów stara się przekonać słuchaczy o swojej słuszności i skłonić ich do postępowania zgodnego z jego zamierzeniami. W perswazji najważniejsza jest argumentacja, która opiera się głównie na sugerowaniu nagród i kar oraz zaszczytów i potępienia.

Pertraktacje (negocjacje, rokowania) - uzgodnienie wspólnego stanowiska lub warunków umowy pomiędzy dwoma lub więcej stronami.

negocjacje miękkie   negocjacje rzeczowe   negocjacje twarde
przedmiot negocjacji   styl negocjowania   technika negocjacji

PESEL (powszechny elektroniczny system ewidencji ludności) - 11-cyfrowy numer identyfikacyjny nadawany wszystkim obywatelom polskim, sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień). PESEL jest identyfikatorem podatkowym osób nieprowadzących działalności gospodarczej, niebędących zarejestrowanymi podatnikami VAT lub niebędących płatnikami składek ubezpieczeniowych.

Pieniądz - prawny, powszechny środek płatniczy, służący jako ekwiwalent wartości, np. towaru, pracy, należności. Na przykład sprzedający za sprzedany produkt musi otrzymać zapłatę, a nabywca za kupiony produkt musi zapłacić. Pieniądz pełni rolę powszechnego ekwiwalentu za sprzedany produkt, czyli ilość pieniędzy ustalona jako zapłata w transakcji kupna-sprzedaży stanowi równowartość sprzedanego produktu. Pełni funkcje miernika wartości, środka wymiany, środka płatniczego i środka gromadzenia.

wzór –  ilość pieniądza potrzebnego w obiegu    banknot   denominacja pieniądza
dewaluacja pieniądza krajowego   jednostka monetarna   moneta   parytet monetarny
siła nabywcza pieniądza   środki pieniężne   złoty

Pieniądz bezgotówkowy (obrót bezgotówkowy) - dokonywanie zapłaty poprzez bank za pomocą polecenia przelewu, czeku rozrachunkowego, karty płatniczej lub kredytowej. Jego istota polega na tym, że bank odpisuje określoną kwotę z rachunku bankowego płacącego, a dopisuje ją do rachunku bankowego otrzymującego.

Pieniądz elektroniczny – wartość pieniężna, stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:
– jest przechowywana w formie elektronicznej, w tym magnetycznej,
– jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,
– jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji, – jest wyrażona w jednostkach pieniężnych.
Pieniądz elektroniczny nie jest jeszcze szeroko rozpowszechniony w Polsce,część z konsumentów utożsamia go z innymi instrumentami płatniczymi, takimi jak karta płatnicza czy karta opłacona z góry, ograniczona do płatności u emitenta (wydawana jako np. bonus czy karta upominkowa w dużych marketach). Tymczasem pieniądz elektroniczny, zwany także portmonetką elektroniczną, oparty jest na kartach elektronicznych, na których z góry (przedpłata) jest zapisana wartość pieniężna, która po każdej płatności zmniejsza się o zapłaconą kwotę. Karty wydawane są w celu ułatwienia niewielkich płatności detalicznych, takich jak opłacenie parkingu, zakup biletu komunikacji miejskiej, prasy, drobnych zakupów, niewielkich płatności w Internecie itp. Karty można zasilać dowolną liczbę razy, do wysokości 150 euro. Pieniądz spełnia następujące funkcje:
– miernika wartości. Wartość towarów i usług wyrażona w jednostkach pieniężnych to cena,
– środka wymiany. Jest powszechnie akceptowanym środkiem przy transakcjach kupna-sprzedaży,
– środka tezauryzacji (gromadzenia). Mając pieniądze, możemy gromadzić nasze oszczędności.

Pieniądz zdawkowy (bilon) - monety o nominale stanowiącym część podstawowej jednostki monetarnej. W Polsce bilon emituje się w nominałach: 50, 20, 10, 5, 2 i 1 groszy oraz 1, 2 i 5 złotych.

polski bilon

PIN (Personal Identification Number) - osobisty numer identyfikacyjny, rodzaj hasła służącego do autoryzacji i identyfikacji. PIN używany jest najczęściej do:
– wypłaty gotówki w bankomacie (lub dokonania płatności w placówce handlowej/usługowej) za pomocą magnetycznej karty płatniczej,
– umożliwienia dostępu do telefonu komórkowego,
– lub innych usług np. wypożyczenia roweru miejskiego.
PIN zapobiega używaniu karty płatniczej, telefonu itp. przez niepowołane osoby.

PKB (produkt krajowy brutto) - suma wartości dodanej brutto produkcji wytworzonej w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, powiększona o podatki od produktów i pomniejszona o dotacje do produktów. Jest syntetycznym miernikiem efektywności  gospodarki kraju. Stanowi roczny końcowy efekt działalności gospodarczej wszystkich podmiotów gospodarujących w kraju, głównie przedsiębiorców i rolników. Wartość PKB świadczy o możliwościach gospodarczych danego kraju i o poziomie życia społeczeństwa. Wzrost PKB umożliwia rozwój gospodarczy i podnoszenie poziomu życia ludności.

relacje pomiędzy miernikami makroekonomicznymi

Plan gospodarczy - (biznesplan przedsiębiorstwa, plan prowadzenia interesów, plan przedsięwzięć) - dokument określający cele prowadzonej działalności gospodarczej i działania podejmowane dla realizacji ustalonych celów.

Plan marketingowy – dokument ustalający zasady działania marketingu-mix przedsiębiorstwa w zakresie rynku i produktu w celu sprawnego kierowania działaniami marketingowymi i ich koordynowania.

Plan prowadzenia interesów - (biznesplan przedsiębiorstwa, plan gospodarczy, plan przedsięwzięć) - dokument określający cele prowadzonej działalności gospodarczej i działania podejmowane dla realizacji ustalonych celów.

Plan przedsięwzięć - (biznesplan przedsiębiorstwa, plan gospodarczy, plan prowadzenia interesów) - dokument określający cele prowadzonej działalności gospodarczej i działania podejmowane dla realizacji ustalonych celów.

Planowanie - ustalanie przebiegu działania na podstawie rozważenia możliwości oraz różnych wariantów toku działania. Plan realizacji wyznaczonego celu powinien być wykonalny i racjonalny. Planowanie jest jedną z funkcji zarządzania.

Planowanie finansowe – ustalenie przewidywanych zmian w majątku przedsiębiorstwa oraz w źródłach jego finansowania (w posiadanych kapitałach), planowanych przychodów i wydatków (koszty) oraz planowanego wyniku finansowego, osiągniętego z całokształtu działalności gospodarczej przedsiębiorstwa, a także planowanych przepływów środków pieniężnych.

Planowanie kosztów – ustalenie wielkości nakładów na całą działalność gospodarczą prowadzoną przez przedsiębiorstwo oraz ustalenie kosztów poszczególnych rodzajów działalności i kosztów jednostkowych poszczególnych wyrobów.

Planowanie produkcji wyrobów – określenie wielkości produkcji ilościowo, wartościowo i według pracochłonności, a także jej asortymentu i gatunku towarów.

wzór

Planowanie wynagrodzeń – ustalenie płac brutto, które obejmują składniki indywidualnych wynagrodzeń pracowników.

wzory

Planowanie zaopatrzenia materiałowego – planowanie zużycia, zapasów i zakupu materiałów potrzebnych do produkcji. 

Planowanie zaopatrzenia w towary – planowanie zapasów, niedoborów i zakupu towarów.

Planowanie zatrudnienia - ustalenie przeciętnego stanu zatrudnienia pracowników w poszczególnych grupach i zawodach oraz zapotrzebowania na pracowników i uczniów.

wzory

PLN - trzyliterowy symbol złotego.

Płaca (wynagrodzenie, zarobek) - zapłata za pracę wypłacana na podstawie umowy o pracę.

analiza wynagrodzeń   planowanie wynagrodzeń   polityka płacowa państwa   system płac

PN (dochód narodowy, DN, produkt narodowy) - suma wartości produktu krajowego wytworzonego w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, skorygowana o saldo rozliczeń z zagranicą.

relacje pomiędzy miernikami makroekonomicznymi

Podanie o pracę - pismo skierowane do pracodawcy w sprawie pracy. Musi zawierać podstawowe dane o kandydacie i być napisane starannie, na białym papierze formatu A4, jednostronnie.

podanie o pracę   kwestionariusz osobowy

Podatek - przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne świadczenie pieniężne, pobierane przez państwo (urząd skarbowy) lub inny podmiot publiczny (samorząd terytorialny) od podatników. Niektóre z nich są zaliczane do kosztów (np. podatek od nieruchomości) inne (np. podatek dochodowy) są płacone z zysku (dochodu). Pobierane są najczęściej przez urzędy skarbowe.

decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe

Podatek akcyzowy (akcyza) – podatek konsumpcyjny nakładany na określone produkty.

Podatek dochodowy - powszechne opodatkowanie dochodów (zysków, wynagrodzeń, emerytur, rent) według ustalonej w ustawie stopy procentowej. Podstawą opodatkowania jest wielkość dochodu, która jest nadwyżką przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągniętą w roku podatkowym. Stawki podatku dochodowego określone są procentowo od wielkości rocznego dochodu. Podatkowi dochodowemu podlegają powszechnie dochody osób prawnych, jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej i osób fizycznych, z wyjątkiem działalności rolniczej i leśnej, które objęte są podatkami rolnym i leśnym.

warianty podatku dochodowego od osób fizycznych

Podatek należny - podatek od towarów i usług, pobrany przy sprzedaży od kupującego. Jest podatkiem naliczonym u kupującego.

Podatek naliczony - podatek od towarów i usług, płacony przez kupującego przy zakupie. Jest podatkiem należnym u sprzedającego.

Podatek od nieruchomości - opodatkowanie posiadanego lub użytkowanego gruntu, budynków, budowli według ustalonej przez gminę stopy procentowej od wartości nieruchomości.

decyzja ustalająca zobowiązanie podatkowe

Podatek od towarów i usług (PTU, VAT) - podatek powszechny i wielofazowy, pobierany w każdej fazie produkcji i obrotu towarowego od wartości wytworzonej na danym etapie, czyli od tzw. wartości dodanej (Value Added Tax - VAT). PTU pobierany jest zarówno w fazie wytwarzania surowca, materiału i wyrobu gotowego, jak i w fazie obrotu hurtowego i detalicznego. Podstawą opodatkowania jest obrót, czyli kwota wartości sprzedaży. Wysokość opodatkowania zależy od stawki podatkowej, określonej procentowo. Płacą go wszyscy kupujący w kwocie obliczonej przez sprzedającego. Sprzedający od kwoty pobranego od kupującego podatku należnego może potrącić podatek płacony przez niego przy zakupie towarów (podatek naliczony), czyli do urzędu skarbowego odprowadza tylko różnicę pomiędzy podatkiem należnym (pobranym) a naliczonym (płaconym).

deklaracja dla podatku od towarów i usług     cz. 1     cz. 2

Podatnik - osoba, przedsiębiorca, instytucja itp., która zobowiązana jest płacić podatek.

numer identyfikacji podatkowej NIP   urząd skarbowy

Podaż - ilość produktów oferowana do sprzedaży na rynku.

wielkość podaży

Podejmowanie decyzji - jeden z elementów procesu decyzyjnego, oznaczający celowy i świadomy akt wyboru najbardziej korzystnego rozwiązania spośród możliwych wariantów.

proces podejmowania decyzji   decyzje nierutynowe   decyzje rutynowe   doradztwo

Podmioty - występujące w działalności gospodarczej osoby (przedsiębiorcy, pracodawcy, pracownicy) i różnego rodzaju instytucje (przedsiębiorstwa, banki, urzędy skarbowe, samorządy terytorialne).

Podmioty gospodarki narodowej - wszystkie jednostki działające w kraju, m.in. przedsiębiorstwa, banki, zakłady ubezpieczeń, szkoły, szpitale, kina.

klasyfikacja podmiotów gospodarki narodowej
  gospodarka narodowa   rejestr jednostek gospodarki narodowej (REGON)

Podmioty konfliktu - osoby lub grupy społeczne, co powoduje, że konflikty mogą pojawiać się w relacjach: osoba - osoba, osoba - grupa, grupa - grupa.

Podmioty pracy - ludzie, którzy stanowią siłę roboczą uruchamiającą każdą produkcję i każdą działalność poprzez świadczenie przez nich pracy. Są jednym z czynników sił wytwórczych.

Podmioty rynku finansowego - instytucje finansowe, takie jak: banki, kantory wymiany walut, giełdy walutowe i papierów wartościowych, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, domy maklerskie, zakłady i towarzystwa ubezpieczeniowe oraz klienci tych instytucji. Podstawową rolę spełniają banki, bez których pozostałe podmioty rynku finansowego oraz rynku produktów nie mogą się obejść.

rynek finansowy

Polecenie przelewu - zlecenie bankowi przelania określonej kwoty ze swojego rachunku bankowego na wskazany inny rachunek bankowy. Polecenie przelewu jest podstawową, najprostszą, najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. Dzięki niemu można dokonywać wszystkich rozliczeń, jeżeli jednostki rozliczające się mają rachunki bankowe.

blankiet przelewu   przelew   rozliczenie za pomocą polecenia przelewu

Polityka celna państwa - ochrona producentów krajowych przed konkurencją zagraniczną, dążąca do zapewnienia rynkowi krajowemu potrzebnych towarów. Podstawowymi narzędziami polityki celnej są opłaty celne i podatki graniczne.

Polityka cenowa państwa - przeciwdziałanie praktykom monopolistycznym i nieuzasadnionemu zawyżaniu cen. Prowadzi do rozwoju konkurencji na rynku poprzez popieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw i utrudnianie powstawania monopoli.

Polityka fiskalna państwa - przeciwdziałanie inflacji i ograniczanie deficytu budżetowego poprzez zmniejszenie wydatków budżetowych. Działania te wpływają również na zmniejszanie popytu rynkowego.

Polityka kadrowa - działania przygotowujące załogę do realizacji celów przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem indywidualnego rozwoju pracowników; dotyczy doboru pracowników i spraw pracowniczych.

Polityka pieniężna NBP - dbałość o to, by wzrost podaży pieniądza nie przekraczał wzrostu PKB. W tym celu Rada Polityki Pieniężnej NBP ustala stopy procentowe na poziomie, który sprzyja oszczędnościom, a ogranicza zaciąganie kredytów, co zmniejsza popyt rynkowy. Taka polityka wpływa też na wysoki kurs pieniądza krajowego, który powoduje, że jego podaż nie wzrasta i nie nasila inflacji.

Polityka płacowa państwa - dążenie do ograniczania wzrostu płac do wysokości wzrostu wydajności pracy. Ograniczanie wzrostu płac do tej wysokości nie wpływa na wzrost kosztów i tym samym nie powoduje inflacji po stronie podaży rynkowej.

Polityka płacowo-cenowa państwa - regulowanie cen i płac w sektorze publicznym oraz wpływanie na proces kształtowania się płac i cen w ramach wolnego rynku poprzez: sprawowanie kontroli nad zmianami płac i cen, ustalenie minimalnych lub maksymalnych wielkości płac i cen w danym okresie.

Polityka rolna UE - zagwarantowanie rolnikom odpowiedniego poziomu dochodów poprzez zapewnienie opłacalności produkcji rolnej. Na produkty rolne ustala się gwarantowane ceny skupu, m.in. poprzez dotacje do produkcji rolnej, liczone w stosunku do liczby hektarów ziemi uprawnej lub liczby zwierząt hodowlanych. Dla poszczególnych artykułów rolnych (surowce i przetwory) ustala się standardy jakości oraz warunki sanitarne i ekologiczne produkcji, które gwarantują ich wysoką jakość, a konsumentom zdrową żywność. Równocześnie ustala się granice ilościowe produkcji, mające na celu przeciwdziałanie nadprodukcji artykułów żywnościowych i konkurencji między rolnikami krajów członkowskich, a także cła na import artykułów żywnościowych z krajów nieczłonkowskich, chroniące rynek UE przed zalewem tańszych artykułów rolnych z zagranicy.

Polityka społeczno-gospodarcza państwa - działalność organów władz publicznych (państwowych i samorządowych) zmierzająca do osiągania określonych celów społecznych i gospodarczych.

Polityka zagraniczna państwa - kształtowanie pozycji państwa w jego stosunkach zewnętrznych.

Polska Izba Handlu Zagranicznego - instytucja, która popiera handel zagraniczny. Posiada sieć zagranicznych przedstawicielstw.

Polska Izba Handlu Zagranicznego

Popyt - zapotrzebowanie na towary lub usługi; jego wielkość oznacza ilość produktów, jaką nabywcy chcą zakupić na rynku.

elastyczność dochodowa popytu   wielkość popytu

Poradnia psychologiczno-pedagogiczna - instytucja, w której zatrudnieni pedagodzy, psychologowie i lekarze za pomocą testów i rozmów określają zdolności badanych i udzielają porady związanej z kształceniem zawodowym w różnych zawodach; działa w każdym powiecie.

Poradnictwo zawodowe - udzielanie indywidualnych porad, opartych na wynikach specjalistycznych badań lekarskich, pedagogicznych i psychologicznych, dotyczących wyboru zawodu, kierunku kształcenia, miejsca pracy, zmiany kwalifikacji zawodowych. Prowadzone jest przez oświatowe poradnie psychologiczno-pedagogiczne i przez urzędy pracy.

Porto - przestarz. opłata pocztowa za przesyłkę.

Postawa agresywna - postępowanie, które chroni własne sprawy kosztem spraw innych osób.

Postawa asertywna - postępowanie, które chroni własne sprawy bez naruszania interesu innych; asertywność to: umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, poczucia winy, umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych, umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał, autentyczność, elastyczność zachowania, świadomość swoich wad i zalet, wrażliwość na innych ludzi, stanowczość.

Postawa submisyjna - postępowanie, które przyjmuje rozwiązania kosztem własnych spraw.

Postęp organizacyjny - coraz lepsza organizacja pracy, współdziałanie pracowników, szybsze podejmowanie trafnych decyzji, lepsza struktura organizacyjna działalności.

Postęp techniczny - coraz lepsza technika, mająca zastosowanie w coraz doskonalszych maszynach, urządzeniach, automatach, sposobach pracy, a także w lepszych i nowszych materiałach i źródłach energii oraz dokładniejsza i szybsza informacja.

Pośrednictwo pracy - udzielanie pomocy bezrobotnym w uzyskaniu odpowiedniego zatrudnienia oraz pracodawcom w znalezieniu odpowiednich pracowników. Zajmują się tym powiatowe urzędy pracy nieodpłatnie, na zasadach pełnej dostępności, równości i jawności usług dla wszystkich poszukujących pracy i dla pracodawców. Ponadto działa wiele prywatnych agencji pośrednictwa pracy.

Potrzeba – odczuwany przez człowieka stan napięcia, który wymaga rozładowania.

Potrzeby elementarne (naturalne) - pragnienia, chęci, odczucia związane z biologicznym bytem człowieka i z czynnościami fizjologicznymi jego organizmu, z utrzymaniem człowieka przy życiu i zachowaniem sprawności organizmu. Należą do nich m.in. konieczność odżywiania się, ubrania, zamieszkania i odpoczynku. Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych stanowi warunek życia biologicznego, a także ma wpływ na stan psychiczny człowieka.

Potrzeby ludzkie - pragnienia, chęci, odczucia, które człowiek stara się zaspokajać.

rodzaje potrzeb ludzkich   proces zaspokajania potrzeb

Potrzeby naturalne (elementarne) - pragnienia, chęci, odczucia związane z biologicznym bytem człowieka i z czynnościami fizjologicznymi jego organizmu, z utrzymaniem człowieka przy życiu i zachowaniem sprawności organizmu. Należą do nich m.in. konieczność odżywiania się, ubrania, zamieszkania i odpoczynku. Zaspokojenie potrzeb fizjologicznych stanowi warunek życia biologicznego, a także ma wpływ na stan psychiczny człowieka.

Potrzeby wtórne (wyższego rzędu) - potrzeby, które mają swoje źródło w osobowości człowieka i dotyczą jego stosunku do środowiska i otoczenia społecznego. Istotną potrzebą psychiczną jest np. potrzeba kontaktu z innymi ludźmi. Jej zaspokojenie daje poczucie zadowolenia i bezpieczeństwa, niezaspokojenie zaś wiąże się z niepokojem i poczuciem zagrożenia. Zalicza się do nich także potrzeby z zakresu wychowania i oświaty, kultury, turystyki oraz potrzeby związane ze stowarzyszaniem się oraz osiąganiem uznania. 

Potrzeby wyższego rzędu (wtórne) - potrzeby, które mają swoje źródło w osobowości człowieka i dotyczą jego stosunku do środowiska i otoczenia społecznego. Istotną potrzebą psychiczną jest np. potrzeba kontaktu z innymi ludźmi. Jej zaspokojenie daje poczucie zadowolenia i bezpieczeństwa, niezaspokojenie zaś wiąże się z niepokojem i poczuciem zagrożenia. Zalicza się do nich także potrzeby z zakresu wychowania i oświaty, kultury, turystyki oraz potrzeby związane ze stowarzyszaniem się oraz osiąganiem uznania. 

Powiatowy urząd pracy - urząd znajdujący się na terenie powiatu i rejestrujący bezrobotnych Pośredniczy w poszukiwaniu im pracy, dysponuje ofertami pracy, zna zawody osób bezrobotnych i wie, jakich kwalifikacji żądają pracodawcy. Wszystkie oferty zgłoszone do urzędu są do dyspozycji poszukującego pracy. Aktywnie przeciwdziała bezrobociu i jego skutkom.

klub pracy   pośrednictwo pracy

Powszechny elektroniczny system ewidencji ludności (PESEL) - 11-cyfrowy numer identyfikacyjny nadawany wszystkim obywatelom polskim, sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień). PESEL jest identyfikatorem podatkowym osób nieprowadzących działalności gospodarczej, niebędących zarejestrowanymi podatnikami VAT lub niebędących płatnikami składek ubezpieczeniowych.

Pozycjonowanie produktu – tworzenie w umysłach nabywców takiego wizerunku produktu, aby zdobył on pożądaną (jak najwyższą) pozycję w ich pamięci.

Półfabrykat (półprodukt, produkcja w toku) - produkt, który znajduje się w stanie przetwarzania lub przeszedł określoną fazę przetwarzania, np.: odlewy, obrobione elementy do produkcji mebli, cholewki, płynne żeliwo, ciasto chlebowe w czasie urabiania, deski w czasie obrabiania i przeznaczone do dalszego przerobu. 

Półprodukt (półfabrykat, produkcja w toku) - produkt, który znajduje się w stanie przetwarzania lub przeszedł określoną fazę przetwarzania, np.: odlewy, obrobione elementy do produkcji mebli, cholewki, płynne żeliwo, ciasto chlebowe w czasie urabiania, deski w czasie obrabiania i przeznaczone do dalszego przerobu. 

Praca człowieka - każda celowa działalność człowieka, wykonywana przy użyciu sił fizycznych i zdolności umysłowych, zmierzająca do zaspokojenia potrzeb własnych i innych osób.

Praca indywidualna - samodzielne wykonywanie pracy lub wyodrębnienie pewnych czynności z zespołu prac i powierzenie ich indywidualnym pracownikom. Każdy pracownik samodzielnie realizuje przydzielone zadania. Jest organizatorem własnej pracy, rozmieszcza ją w czasie i przestrzeni, a także reguluje kolejność i tempo realizowanych zadań.

Praca najemna - praca wykonywana przez zatrudnionych pracowników.

Praca społeczna - praca wykonywana dobrowolnie i bezpłatnie na rzecz innych ludzi. 

Praca zawodowa - praca najemna wykonywana na rzecz pracodawcy, związana z zatrudnieniem się u niego, lub na własny rachunek przez prowadzącego działalność gospodarczą.

 normowanie pracy   organizacja pracy   organizacja procesu pracy   podanie o pracę
pośrednictwo pracy   rynek pracy    stanowisko pracy   środki pracy
umowa o pracę   wydajność pracy

Praca zespołowa - praca stanowiąca podstawową, a zarazem wyższą formę organizacji pracy. Polega na powierzeniu określonej grupie pracowników czynności lub operacji wydzielonych z procesów pracy. Cechuje ją przede wszystkim współdziałanie wykonawców - współpraca, udzielanie sobie pomocy, pełnienie różnych funkcji i zbiorowa odpowiedzialność za wyniki pracy. Staje się koniecznością, gdy nie można rozdzielić zadań między indywidualnych wykonawców, proces ma charakter ciągły, ilość pracy przekracza możliwości jednej osoby, istnieje duża współzależność realizowanych zadań.

Prace interwencyjne - prace polegające na zatrudnianiu bezrobotnych przez różnych pracodawców, nie dłużej niż przez 12 miesięcy, w wyniku umowy zawartej z powiatowym urzędem pracy.

Pracodawca - podmiot zatrudniający pracownika.

Pracownik - osoba zatrudniona, świadcząca pracę na rzecz pracodawcy.

motywowanie pracowników

Prakseologia – ogólna teoria sprawnego działania, dotycząca metod wszelkiego celowego działania ludzkiego.

Prawa ekonomiczne - stałe zależności pomiędzy określonymi zjawiskami gospodarczymi. Najważniejsze z nich to prawa rynku związane z podażą i popytem produktów oraz ich ceną.

Prawo podaży - prawo rynku, według którego, gdy cena rośnie, wielkość podaży wzrasta, a gdy cena spada, to wielkość podaży maleje.

Prawo popytu - prawo rynku, według którego, gdy cena rośnie, to wielkość popytu maleje, a gdy cena spada, to wielkość popytu wzrasta.

Procent (stopa procentowa) - setna część całości. Oznaczony symbolem %. Stosowany do obliczania stosunku procentowego dwóch lub więcej liczb do siebie oraz w obliczaniu odsetek.

Procent składany - sposób liczenia odsetek, od których również oblicza się odsetki w następnych okresach, na skutek dopisywania ich do kwoty oprocentowanej po każdym okresie.

Proces gospodarczy - powiązane i następujące po sobie etapy działalności gospodarczej, dotyczące zaspokajania potrzeb społeczeństwa.

proces gospodarczy, jego etapy i uczestnicy

Proces produkcji – całokształt wzajemnie powiązanych działań ludzi i środków pracy, których rezultatem są określone wyroby.

części składowe procesu produkcji

Producent - wytwórca produktów na rynek.

Produkcja - działalność gospodarcza, w wyniku której wytwarza się produkty zaspokajające ludzkie potrzeby. Polega na wydobywaniu lub przetwarzaniu surowców i materiałów lub na uprawie i hodowli w celu otrzymania produktów zaspokajających ludzkie potrzeby.

planowanie zaopatrzenia materiałowego   planowanie produkcji wyrobów   profil produkcji
proces produkcji   próg rentowności produkcji   rytmiczność produkcji
środki produkcji   wyroby produkcyjne

Produkcja energochłonna - produkcja, która zużywa dużo energii elektrycznej lub surowców energetycznych. Zalicza się do niej m.in. produkcję metali (szczególnie aluminium), cementu czy produkcję ogrodniczą.

Produkcja globalna - roczna wartość produktów finalnych i kooperacyjnych wytwarzanych przez gospodarkę kraju.

relacje pomiędzy miernikami makroekonomicznymi 

Produkcja kapitałochłonna - produkcja wymagająca dużych nakładów kapitałowych. Przykładem może być produkcja wyrobów przemysłu elektronicznego i środków transportu oraz produkcja w wysokim stopniu zautomatyzowana.

Produkcja materiałochłonna - produkcja pochłaniająca dużo materiałów. Zalicza się do niej produkcję artykułów konsumpcyjnych, np.: odzieży, wyrobów mięsnych.

Produkcja pracochłonna - produkcja wymagająca dużych nakładów pracy ludzkiej. Zalicza się do niej m.in. produkcję wyrobów przemysłu wydobywczego, budownictwo, rolnictwo, świadczenie usług.

Produkcja w toku (półfabrykat, półprodukt) - produkt, który znajduje się w stanie przetwarzania lub przeszedł określoną fazę przetwarzania, np.: odlewy, obrobione elementy do produkcji mebli, cholewki, płynne żeliwo, ciasto chlebowe w czasie urabiania, deski w czasie obrabiania i przeznaczone do dalszego przerobu. 

Produkt - konkretna rzecz (przedmiot, wyrób) lub usługa, otrzymywana w wyniku procesu produkcji. Produkty powstają w wyniku działalności człowieka (polegającej na uzdatnianiu, np. woda do picia, uprawianiu, np. zboże, hodowli, np. bydło, wydobyciu, np. węgiel, przetwarzaniu, np. chleb, na wykonywaniu innych czynności, np. przewożenie - transport) i wykorzystania zasobów naturalnych przyrody. 

klasyfikacja produktów    aktywizacja sprzedaży produktów   cykl życia produktów
  magazyn   jakość   pozycjonowanie produktu   produkcja
  różnicowanie produktu   rynek produktów

Produkt finalny - produkt przeznaczony do bezpośredniego użytkowania (spożycia).

Produkt kooperacyjny - półfabrykat zużywany do wytwarzania innych produktów.

Produkt krajowy brutto (PKB) - suma wartości dodanej brutto produkcji wytworzonej w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, powiększona o podatki od produktów i pomniejszona o dotacje do produktów. Jest syntetycznym miernikiem efektywności  gospodarki kraju. Stanowi roczny końcowy efekt działalności gospodarczej wszystkich podmiotów gospodarujących w kraju, głównie przedsiębiorców i rolników. Wartość PKB świadczy o możliwościach gospodarczych danego kraju i o poziomie życia społeczeństwa. Wzrost PKB umożliwia rozwój gospodarczy i podnoszenie poziomu życia ludności.

relacje pomiędzy miernikami makroekonomicznymi

Produkt narodowy (DN - dochód narodowy, PN) - suma wartości produktu krajowego wytworzonego w ciągu roku przez wszystkie podmioty gospodarki narodowej, skorygowana o saldo rozliczeń z zagranicą.

relacje pomiędzy miernikami makroekonomicznymi 

Profil produkcji – kształtowanie asortymentu przedsiębiorstwa stosownie do strategii jego rozwoju.

Programy europejskie - działania mające na celu rozwiązywanie trudnych problemów występujących w państwach członkowskich i pomoc finansową dla krajów kandydujących do Unii Europejskiej.

Promocja (popieranie) - zespół działań właściwych dla marketingu, podejmowanych w celu zwiększenia sprzedaży produktu. Działaniami promocyjnymi są: reklama, atrakcyjne opakowania, obniżki cen, rozdawanie próbek, udzielanie gwarancji, organizowanie pokazów. Zadaniem promocji jest informowanie, przekonywanie i skłanianie nabywcy do kupna produktu, wspieranie procesów sprzedaży oraz zbieranie informacji o potrzebach nabywcy.

    przykłady promocji   instrumenty promocji 

Promocja bezpośrednia – interaktywny system promocji, który ma za zadanie, korzystając z rożnych mediów reklamowych, zdobyć nabywców i utrzymać z nimi kontakt w celu zachęcenia ich do ponownego zakupu.

Promocja sprzedaży – okresowe zastosowanie zachęt materialnych, które skłaniają konsumentów do zakupu określonego produktu.

merchandising

Próg rentowności produkcji – wielkość sprzedaży produktu, poniżej której jego wytwarzanie przestaje być dla przedsiębiorstwa opłacalne.

wzór    wyznaczanie progu rentowności produkcji 

Prywatyzacja - zmiana własności, polegająca na ograniczeniu liczby przedsiębiorstw należących do sektora publicznego i rozwoju sektora prywatnego.

reprywatyzacja

Przedmiot konkurencji - cena i jakość produktu objętego transakcją kupna-sprzedaży.

Przedmiot negocjacji - temat, treść, zagadnienie, sprawa, będące celem uzgadniania, porozumiewanie się. W sferze gospodarczej przedmiotem negocjacji są najczęściej transakcje kupna-sprzedaży produktów, umowy o świadczenie usług, warunki pracy i płacy, zadania do realizacji, szczególnie dodatkowe i nowe, spory i konflikty, reorganizacje, postulaty kierowane do organów zarządzających.

Przedmioty pracy - surowce, materiały oraz ziemia. Skierowana jest na nie praca człowieka. Oddziałując na przedmioty pracy, przekształca się je w produkty zaspokajające potrzeby.

środki pracy

Przedsiębiorca - wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, a także wspólnik spółki cywilnej. Przedsiębiorcy na rynku produktów występują jako: producenci, którzy sprzedają swoje produkty i kupują produkty obce potrzebne im do działalności gospodarczej, handlowcy (pośrednicy), którzy kupują produkty od producentów oraz sprzedają je innym producentom i konsumentom. Przedsiębiorca może podjąć działalność gospodarczą w dniu złożenia wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) lub po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców.

firma   forma prawna przedsiębiorcy

Przedsiębiorczość - zdolność i umiejętność dobrego gospodarowania we wszelkich dziedzinach, w jakich się uczestniczy. Przedsiębiorczość zwykle utożsamiana jest z dużą aktywnością, zaradnością, bystrością oraz systematycznością, a także pomysłowością i inicjatywą. Przedsiębiorczym jest więc człowiek zaradny, operatywny, a równocześnie myślący i odważny. Zwykle przedsiębiorczym jest człowiek, który prowadzi działalność gospodarczą (przedsiębiorstwo).

elementy przedsiębiorczości    podstawowe cechy, umiejętności i działania przedsiębiorcze

Przedsiębiorstwo - wyodrębniona pod względem ekonomicznym i prawnym jednostka, która prowadzi działalność gospodarczą w celu osiągnięcia zysku; forma organizacyjna prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę.

aktywa przedsiębiorstwa    dochód przedsiębiorstwa    firma   fuzja
finansowe składniki majątku przedsiębiorstwa   forma prawna przedsiębiorstwa
franchising   gospodarka magazynowa   gospodarka materiałowo-towarowa
inwestycje długoterminowe   inwestycje krótkoterminowe   kapitał obcy
kapitał podstawowy przedsiębiorstwa   kapitał samofinansowania przedsiębiorstwa
kapitał przedsiębiorstwa   kapitał własny przedsiębiorstwa   kartel   koncern
konglomerat   konsorcjum    koszt własny przedsiębiorstwa   koszty przedsiębiorstwa
 majątek obcy w dyspozycji przedsiębiorstwa   majątek obrotowy   majątek trwały
 majątek własny przedsiębiorstwa   marka   przychody przedsiębiorstwa
 rejestr przedsiębiorców  rzeczowe składniki majątku   system finansowy przedsiębiorstw
trust  wskaźniki płynności finansowej   wskaźniki wspomagania
wydatki przedsiębiorstwa   zarządzanie przedsiębiorstwem

Przedsiębiorstwo deficytowe - przedsiębiorstwo, które osiąga ujemny wynik działalności gospodarczej, czyli stratę.

Przedsiębiorstwo handlowe - jednostka gospodarcza, wyodrębniona organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie, która specjalizuje się w prowadzeniu działalności gospodarczej w sferze obrotu towarowego, czyli w transakcjach zakupu i sprzedaży towarów.

Przedsiębiorstwo państwowe - forma prawna podmiotu utworzonego przez rząd. Gospodaruje ono wydzieloną częścią majątku Skarbu Państwa. Zarządza nim dyrektor wyłoniony w drodze konkursu. Aktualnie trwa proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, polegający na przekształcaniu ich w spółki akcyjne, których akcje sprzedaje się różnym inwestorom prywatnym.

Przedsiębiorstwo rentowne - przedsiębiorstwo, które osiąga dodatni wynik działalności gospodarczej, wygospodarowuje zysk.

Przelew - przekazanie określonej kwoty z jednego rachunku bankowego na inny, wskazany rachunek za pomocą polecenia przelewu. 

blankiet przelewu   przelew   rozliczenie za pomocą polecenia przelewu

Przemysł – podstawowy dział produkcji materialnej, w którym proces produkcyjny polega na eksploatacji dóbr naturalnych, a także na przetwarzaniu ich na dobra zaspokajające potrzeby społeczeństwa. Procesy przemysłowe prowadzone są na wielką skalę.

działalność przemysłowa

Przerób handlowy - przystosowanie towarów znajdujących się w obrocie do wymagań nabywców.

Przetarg - zachęcenie do zawarcia transakcji kupna-sprzedaży, skierowane do większej liczby zainteresowanych w celu uzyskania najkorzystniejszej ceny transakcji. Przetarg jest sposobem wyboru kontrahenta. Ma on formę konkursu, w którym spośród wielu uczestników ubiegających się o dokonanie transakcji organizator wybiera tego, który oferuje najlepsze warunki.

licytacja

Przychody finansowe (w skrócie: przychody) - określone w jednostkach pieniężnych należności od odbiorców za zrealizowane na ich rzecz dostawy produktów.

Przychody gospodarstwa domowego - wpływy pieniężne stanowiące źródło zaspokojenia potrzeb członków gospodarstwa domowego.

Przychody przedsiębiorstwa - wartość sprzedanych produktów. Wielkość przychodów zależy od rozmiarów sprzedaży i od uzyskanej ceny. 

Przychód - wpływy pieniężne ze sprzedaży i innych tytułów, a także dostawy produktów do magazynów, sklepów itd. Przychód pomniejszony o koszty uzyskania daje w efekcie dochód, będący podstawą podatku dochodowego od osób fizycznych.

Przyjęcie towarów przez jednostkę sprzedaży detalicznej - dokonanie odbioru ilościowego i jakościowego, sprawdzenie dokumentacji towarzyszącej dostawie, porównanie przyjmowanych towarów z danymi zawartymi w dokumentacji.

punkt sprzedaży detalicznej

Psychika - ogół właściwości intelektualnych (umysłowych), uczuciowych, duchowych, decydujących o osobowości i zachowaniach człowieka.

PTU (podatek od towarów i usług, VAT) - podatek powszechny i wielofazowy, pobierany w każdej fazie produkcji i obrotu towarowego od wartości wytworzonej na danym etapie, czyli od tzw. wartości dodanej (Value Added Tax - VAT). PTU pobierany jest zarówno w fazie wytwarzania surowca, materiału i wyrobu gotowego, jak i w fazie obrotu hurtowego i detalicznego. Podstawą opodatkowania jest obrót, czyli kwota wartości sprzedaży. Wysokość opodatkowania zależy od stawki podatkowej, określonej procentowo. Płacą go wszyscy kupujący w kwocie obliczonej przez sprzedającego. Sprzedający od kwoty pobranego od kupującego podatku należnego może potrącić podatek płacony przez niego przy zakupie towarów (podatek naliczony), czyli do urzędu skarbowego odprowadza tylko różnicę pomiędzy podatkiem należnym (pobranym) a naliczonym (płaconym).

deklaracja dla podatku od towarów i usług     cz. 1    cz. 2

Public relations (kształtowanie wizerunku) – zespół celowo zorganizowanych działań dotyczących komunikowania się z otoczeniem, mający na celu stworzenie dobrego wyobrażenia o przedsiębiorstwie.

Punkt (jednostka) sprzedaży detalicznej - wyodrębniona organizacyjnie część przedsiębiorstwa lub przedsiębiorstwo jednozakładowe, w którym prowadzi się sprzedaż detaliczną towarów.

rodzaje jednostek sprzedaży detalicznej 
systemy urządzania sal sprzedażowych samoobsługowych
systemy urządzania sal sprzedażowych z obsługą klienta
   ilościowy odbiór towarów     inwentaryzacja   jakościowy odbiór towarów
  przyjęcie towarów przez jednostkę sprzedaży detalicznej
  zapas towarowy w jednostce sprzedaży detalicznej
  zagospodarowanie przestrzeni sprzedażowej lokalu